BAWA TOLEO LA 38

1. OMWANJURO

Omugonzibwa muno omushomi wa BAWA, Kristu niwe shubi yaitu!

Ninkutona EITURUKA LA 38 ly'Akagazeti kaitu ka BAWA akainamu otuhandiko twendiiko; okutushoma kwawe   ninshubira kurakushurulira bingi. Waitu nibanyegerege, shulura webonere okwo abanaBAWA bakwata ekalamu bakahandika. Ebi byona nitubisiimira Ruhanga.

Waitu mara kandi nimbagiza mahyo mahyoge, ninshubira nimugenderera kurungi kuchwaziikira Omukama, Wenene agume abatungire omugisha mugire amani omu myoyo n'omungingo mubase kuguma kurungi omwikora lye.

Mara kandi ninsiima bona abeileyo bakatutunga          otuhandiko, ningira nti eikora lyanyu ndyezora; mugume mutyo mutaliwaho, rwona buli mushomi alatengya omutwe kubasiimira eki, kyonkai kukiraho kubirora. Ebigambo byanyu mazimakwo byemeleize gombili, guma muhandikire tubone nka BAWA elaguma eturukire.

Titwakwebwa bona abatusisikire tukabasa kuturukya akatabo kaitu aka omu ngeli emoi anga endijo:           abatutwekeire otusimbi, anga akagambo k'obuhanuzi, abahandikire nkokwo twagambire na buli muntu wenai alikwendera BAWA emilembe. Obwambi bwanyu nitubwebugira, waitu nitusiima mara nitushaba mugume mutyo mutwambire. Omukama wenene abatunge obwongerwa.

Aha nzindo nimbagondeza eishoma kakeka lya BAWA;  tugume nitugonza BAWA n'obumoi bwaitu. Emilembe  mushomi wa BAWA!

Ninye owanyu bwoli,

Ishamura

Frt. Almachius Rwejuna

Seminari Nkuru- Kipalapala

Mwaka gwa Mbele-Teolojia

2. ESIIMI

Abakunirwa muno abajuni ba BAWA, Kristu shubi yaitu!

Waitu nintwara obushango obu kubasiimira byona ebyomulikukorera BAWA, waitu mutaliwaho, mugume mutyo mwambile akagazeti kaitu aka. Aha bwambi bwanyu katuruka elya 38, kuba muteilehyo nitushubira ebintu bya kugumire. Omungeli elikweshusha tutoire obwambi bwaba n'emikono ebili, nabo nibaba:

Rt. Rev. Bishop Nestor Timanywa

Rt. Rev. Bishop Methodius Kilaini

Rt. Rev. Bishop Desiderius Rwoma

Rt. Rev. Bishop Almachius Rweyongeza

Very Rev. Fr. David Mubirigi

Rev. Fr. Adeodatus Rwehumbiza

Rev. Fr. Nestor Kajuna

Rev. Fr. George Rwebangira

Rev. Fr. Marcel Kaberwa

Rev. Fr. David Kamugisha

Rev. Fr. Odilon Kajwahura

Rev. Fr. Benedict Bigirwamungu

Rev. Fr. Deogratias Rweyemamu

Rev. Fr. Fulgens Rutatekururwa

Rev. Fr. Jasson Kaiza

Rev. Fr. Solomon Bandiho

Rev. Fr. Novatus Rugoye+

Rev. Fr. Narcis Katambe

Rev. Fr. Achilleus Rwehumbiza

Rev. Fr. Athanasius Mutasingwa

Rev. Fr. Cornelius Mushumbusi

Rev. Fr. Justus Kahwa

Rev. Fr. Ansgarius Shumbusho

Rev. Fr. Achilleus Kiwanuka

Rev. Fr. John Philipo Karumuna

Rev. Fr. Dionysius Muchunguzi

Waitu batore esiimi zaitu!

Omukama agume abatungire omugisha mara abalinde, ababonekere mara abasingire, abahabukire mara abatunge emilembe (Orub.6:24-26).

Bya: Frt. Almachius Rwejuna

Ishamura

3. WASEMINARISTI WAKUU JIMBO LA BUKOBA

(2010 – 2011)

MWAKA WA KICHUNGAJI

Profilio Mulokozi, Bukoba: Rubya Seminari.

Remigius Rutashubanyuma,Buyango:Vicar General's Office.

Samwel Muchunguzi, Kishogo: Rubya Seminari.

MWAKA WA NNE – TEOLOGIA

Delphinus Rwehumbiza, Kijwire: Kipalapala.

Ernest Rugakingira, Rukindo: Segerea.

Florence Kamugisha, Rubya: Kipalapala.

Nicolaus Matungwa, Kassambya: Kipalapala.

Revocatus Rugaihura, Buyango: Segerea.

Wilson Kasigwa, Kashozi: Segerea.

MWAKA WA TATU – TEOLOGIA

Deodatus Katunzi, Bukoba: Kipalapala.

Edson Mutembei, Rutabo: Segerea.

Evodius Mwijage, Rutabo: Kipalapala.

Narcis Rwegoshora, Mwemage: Segerea.

MWAKA WA PILI – TEOLOGIA

Denis Rwamugira, Rubya: Segerea.

Emmanuel Kamugisha, Kijwire: Segerea.

Philbert Mutalemwa, Rubya: Kipalapala.

Viator Mujuni, Rubya: Kipalapala.

MWAKA WA KWANZA – TEOLOGIA

Almachius Rwejuna, Mugana: Kipalapala.

Principius Kamuhabwa, Nshamba: Segerea.

MWAKA WA TATU – FALSAFA

Erick Shumbusho, Nshamba: Ntungamo.

Valence Rwehabura, Kassambya: Kibosho.

MWAKA WA PILI - FALSAFA

Avitus Tibaigana, Rutabo: Kibosho.

Benedict Kweyamba, Bukoba: Kibosho.

Edwin Kaiza, Rutabo: Ntungamo.

MWAKA WA KWANZA – FALSAFA

Antidius Kaijage, Kanyigo: Ntungamo.

Derick Mwesiga, Mugana: Kibosho.

Godfrey Rubambura, Ichwandimi: Ntungamo.

Ivo Mulokozi, Mugana: Ntungamo.

Nelius Rwiza, Nshamba: Kibosho.

Revocatus Mwemezi, Ngote: Ntungamo.

"Mimi hapa, nitume mimi"

(Isa.6:8)

4. NKA WANDEBA NK’EKYA BUNENA!

Bya: Frt. Florence Kamugisha Ngaiza

Theol. IV: Kipalapala

Akagambo aka kakaba nfumo ya Buhaya. Kyonkai ninyebaza muno nka bangi abakagamba bashobokerwa obuhango bwako. Nangu bangi na Bunena tibalikumanya etura kichweka ki, n’ekya Bunena ekyo bachwera omugani tibalikumanya kiba kintu kya ngeli ki. Aho kityo, waitu, iwe mushomi wa BAWA, nakwasa obushango obu bugufi, nanye ngambeho bike, ebikweteho “ekya Bunena.” Ti kugamba oti ningonza kwinegeza ogulikwaka; kandi tindikutekereza nka nshobora kuguraza. Kyonkai, kirungi kwombekaho akatanga nte, tushobore kumanya okwo n’orwo tukoza enfumo egi, tukwataho ebisikiire, anga nangu tujabata ebitakatifu.

Bunena ibara ly’ekigo bwatana aha igobero lyemeli, Bukoba. Aliyo ebita nka bikumi bibili (200) kuruga aha meli kugya Bunena. Ekigo kya Bunena bakakikomorora omuli Juni 1910. Aha bugyaifo bw’Eklezia ya Bunena, omu     busoka bw’okugya aha nyanja, bakemerezaho ekishushane kya Yezu Kristu Omukama. Bambi! eki nikyo “kya Bunena”, ekya eiranga, ekyo Omuhaya yachwireho omugani.

Omugani gw’ekya Bubena gutugambira ki?

“Ekya Bunena” tikikagambwaga kusingiza muntu! Kiba kamosho, kihezo nangu orundi kijumi. K’omuntu akushanisa ekya Bunena, anga ati “wandeba nk’ekya Bunena” aba nakugambira kimoiwo omuli ebi, anga rundi aba   akugambire byona hamoi.

K’omuntu agira ati “noshana ekya Bunena” aba akugambire okwo oliho kushai, nk’ekitetengya, otundurumire   kushai, anga toina mugasho; anga oyemelerainwe nk’ekiti, oli mulenga entashobora kweyamba.  K’omuntu agira ati “wandeba nk’ekya Bunena” aba akugambire okwo wamutunulira anga wamushamalira nk’omulenga, oligunwire enzira kwekebera, nk’okwo obona oti shana “akaba ali w’omwanyu yabura!”. Aho omuntu akugambira atyo kukukebura n’okukushubya omu bitekelezo byobuntu. Bungi bwa muno abegesa bakiheza abegesibwa okukiraho orwo balemwa kuhorora ebyo babazibwa.   Abazaire nabo bakijumisa abana babo. Kityo abana nabo bakura nibamanya okwo “ekya Bunena” kiba kijumi anga kihezo.

Orwo nagoba aha byanshobeza! Byayemerera bichulikire! Ebi nibyo twega omu bishushane bitakatifu nk’ekishushane kya Yezu Kristu Omukana ekili Bunena? Aho ekitinwa ky’obutakatifu bwabyo kili nkahai? Nigo makune ago tuhangirwe kukunira Yezu Kristu Omukama, owo ekishushane kya Bunena kiba kabonero ka wenene? Nindenga aha “kya Bunena” ako kakatutaishukaho.

Kristu, kabonero nyamazima ka Mungu.

Filipo akagambira Yezu ati “Mukama waitu batwoleke Sho, ekyo kiratumara.” Yezu yamuhorora ati “Filipo, mbali    nakatulira nainywe tokamanyaga? Ayamboine yaboine Tata.” (Jn. 14:8 – 9). Yezu kabonero ka Mungu omu Bantu. Omuli wenene tubona Mungu Patri, mara tumanya Mwoyo Mutakatifu. Yezu niwe Mwana wa Mungu ayegizire muntu, akaba mubili n’obwamba. Azoka, ahulirwa,       akwatwa. Entumwa n’abegesibwa abandi bakamubona barora nawe, baijukaga obuso bwa wenene, okwo bwayolekaga ebyera, engonzi, embabazi, ekiniga, obushasi, emigendere n’emitambukile ye, okwo yatanganwaga abantu,  engesho ze n’obuntu bwe.

Orwo Yezu yabaire atakegizire muntu, taliyo kintu anga muntu yakubaire kabonero ka Mungu, tulikaba           twatonzirwe omu kishushane kya Mungu (Emb. 1:27). Orwo Yezu yamazire kwija omunsi, twagira akabonero nyakabara ka Mungu. Aho niho nyinaichwe Eklezia eyesimbagiriza kwegesa okwo tulikujuburwa kugira ebishushane, bikaba bubonero bw’ebitakatifu, okuba Yezu wenene akaba kabonero ka mbele. Omu bishushane n’obubonero tubona Patri na Mwoyo Mutakatifu: Patri azoka nk’omugurusi w’ekitinwa n’omukono gutonda; Mwoyo Mutakatifu azoka nka akaiba n’omuliro. Kandi nitumanya okwo Yezu Kristu, Kigambo mara Mwana wa Ruhanga ayayegizire muntu, akaba muntu kwo, Bikira Maria akaba ali mukazi, abatakatifu nabo bantu nkaichwe. Omu kuraba ahali Kristu, niho tumanyira Mungu Patri na Mungu Mwoyo Mutakatifu (Jn. 14:8 – 10).

 Amakune aha Bishushane bitakatifu bya Yezu

Aho omu bishushane tubasa kushoborora ebikweteho Kristu n’ebikorwa bye; tushobora kwegeshezamu amazima ago tushanga omu Bihandiko Bitakatifu  n’omuburora bw’Eklezia. Ebishushane biba kabonero mara kaijukiro k’ebinyaiguru. Biba n’kekitabo kishurwire, ekyo na abatalikumanya kushoma babasa kushobokerwa  ebilikwegesibwamu. Kityo ebishushane tubiha amakune agasaniire.

Omutakatifu Tomas wa Akwino nayegesa ati amakune ago tulikuragirwa kuhereza ebishushane n’omusalaba  by’Omukama waitu Yezu Kristu, g’ekitinwa kingi muno. Ekitinwa eki tikilikutabuka omu bishushane byonene, nawe kitabuka omu bwehike bwa Kristu wenene owo byolekya. Amakune aga tigo ga habudu nyakabara, eyo tuhereza Mungu wenkai, kyonkai narwo gaba kitinwa kwokwokwo, orwokuba golekeizibwe aha muperesona w’obumungu, Yezu Kristu. Aho si amakune aha kishushane kya Yezu Kristu Omukama, Bunena, gakagya nkahai? Isi enfumo y’ekya Bunena ekabandisibwa ohai? Isi ebyamazima ebyo tulikuragirwa kwega omu kishushane ekyo ni bihai?

Ebyo twega omu Kishushane kya Yezu Kristu Omukama

Pilato akagambira Yezu ati “mpaho iwe oli mukama?” Yezu yamuhorora ati, “wakigamba okwo ndi mukama, nkazarwa kuba mukama, mara obukama nibwo        bwandesire omu nsi” (Jn. 18:37). Nikwo nyinaichwe     Eklezia ehaisiliza Yezu Kristu, Omukama w’eiguru n’ensi. Aina ekitinwa n’obutwazi eirai lyona. Aho kisaine orwo tubona ekishushane kya Bunena, amagezi gaitu gatalekelera aha kishushane kyonene. Nawe kisaine tuhingureho nirwo tushobora kubonamu ebinyaiguru, eby’obukama bwa Yezu n’ekitinwa nyakabara ekisanire. Aho amakune gaitu titugahereza kibumbano, tugolekeza ali Yezu wenene owo ekishushane kyoleka, kikaba kabonero k’obukama bwe, obuntu bwe n’obumungu bwe. Kyonkai, omu Bukama bwa Yezu tushuba twegamu ebindi bingi muno. Ebi nabyo kisaine tubyege omu kishushane kya Yezu Kristu Omukama:

Yezu Kristu Omukama aba mushumba murungi. Omushumba nyakweihayo kufera entaamaze (Jn. 10:11). Aho omu kya Bunena tubonamu okwo Yezu yatufereire kutulokora. Kityo turagirwa kusingiza tuti “Omukama niwe mushumba wange, tindibulirwa kantu.” (Zab. 23:1).

Yezu Kristu aba mukama “Nyakatima”, ow’engonzi, ow’ekisha n’embabazi. Engonzi, obuganyizi bwa wenene n’embabazi nibyo byamusindikire kwegira muntu,     ashobore kutufera n’okutulokora. Aho nirwo tuhaisiliza tuti, “Omukama… agira embabazi n’obuganyizi.” Orundi tuti, “Omukama agira obuganyizi n’ekisha, kandi ti mwangu wa kunigara.” (Yak. 5:11; Zab. 103:8).

Obukama n’obwiru byombi bijwangaine omu kya Bunena, nk’okwo bijwangaine omuli Yezu. Aba mukama orw’okuba aba Mwana wa Mungu, Emmanuel (Ruhanga asingire   omuli ichwe). Aba mwiru orw’okuba akeyanga ekitinwa, wenene n’omwiru baba kumoi, yazarwa nashusha abantu. N’orwo yabaire muntu akaba mwetohya kugoba aha kufa (Filp. 2:7 – 9). Mara turagirwe kwegeraho naichwe,  engesho y’obwetohya, nk’okwo yayegesize ati, “ka inye Omukama wanyu mara Omwegesa wanyu ndaba nabanabisa amaguru, nainywe kutyo muragiirwe kunabisangana amaguru.

Kandi orwo tulikugambaho obukama bwa Yezu, tutayebwa okwo ali Mukama w’eiramu, omuramuzi w’a bona. Niwe muramuzi w’amahereruka. Alija kuramura abarungi      nababi (Mt. 7:21 – 23). Nikwo tubishubamu omu bikilizo byaitu tuti, “aikaire aha bulyo bwa Mungu Patri, niyo    alyema kwija kuramura abali oruguru nabafire.” Ni Yezu wenenewenene, Omukama mara Muramuzi, niwe        turagirwa kubona n’okuhaisiliza orwo tuleba ekya Bunena.

Kityo Yezu Kristu Omukama aba Mukama w’emirembe, Mukama w’ekisha n’embabazi, Mukama w’ekitinwa   n’obutwazi, Mukama w’obwetohya mara Mukama    w’oburamuzi. Kandi aba Rugaba mara mwiru omu Bantu. Aba kabonero ka Mungu Patri mara kabonero k’ekitinwa ky’obumungu. Ebi nibyo bya amazima, ebyo tulikuragirwa kwega n’okumanya kuraba aha kishushane kya Bunena, ekya Yezu Kristu Omukama.

Aho tugire tutai?

Twabona okwo ekishushane “kya Bunena” tukyegamu bingi ebya amazima n’ekitinwa ky’Obumungu. Aho si, ebyokuhezangana ekishushane ekyo bikatabuka nkahai? Ekyatunagire tukalekera kubonamu ekitinwa n’obutwazi, tukaikara nitubonamu eby’obulenga n’obushamazi ni   kihai? Kityo waitu, mushomi wa BAWA kisaine twebaze muno, mara twemoge orw’okuba naichwe tukihezangana muno. Kisaine “Ekya Bunena” kihabwe amakune agasaniire Obukama bwa Kristu. Kandi twelinde muno kukiheza abantu, tutaija kandi tukaba ni ichwe tubasitaza, mbali nangu twakuba nitubahanulira.

Tushabe muno Omukama Mungu atugarulire byona ebyo turahagaize omu kujumisangana ebitakatifu nka “ekya Bunena.” Tushubemu tuti, “Omukama asiime okutongana kwaitu, atugarulire. Amina.”

5. NGU “ABANA BA BIR’EBI!”  ISI ABAZAIRE BA BIR’EBI

Bya: Frt. Avitus Tibaigana

Philos. II: Kibosho

Abana ba bir’ebi:

“Abana ba bir’ebi!” kyabaire kizina omuli Buhaya yaitu n’omwihanga lyona!      Ninyebaza kikabandiza nkahai? Isi nowai yakibandize? Kyonkai tinyina mpoloro! Kisaine tushube twebaze, abana ba bir’ebi baina nsholoroki n’abana b’ebiro by’enyuma? Kandikushuba enyuma     emyaka nka makumi gabili elabireho,     nkashuba nkaleba emyaka y’amakiro aga, nimbonamu ensholoro mpango muno omumilelere n’omumikulire   y’abana. Nimbona oti emize y’abana ba bir’ebi tikyo kimoi n’ey’ebiro by’enyuma. Kityo, ekigambo “abana ba bir’ebi” tikilikwolekya buge anga siimi yona yona; ti kishambagizo, shana ngile nti kijumi. Kisaine kitushase muno  orwenshonga kigambo ky’okutuganika ichwena hamoi, abana n’abazaire, mara nikyema aha mize mibi eyo abana balikwolekya! Emize egyo ni nk’egi:

1. Okugenda Ekiro: Kiki abana ba bir’ebi kugenda ekiro? Ogu omuze gubi muno! Ekiro kitwara empendeke; ebibi byona n’okujanguka bishemela omumwilima!

2. Etamiro: Bir’ebi twina eby’okutamiza bingi muno: amarwa, enjae, etambuu, emirungi, ebiroba hamoi      n’ebitamiza ebindi. Ebi nibyo bilikutuzalira’ abana ebinywa njae n’entamizi, kwema omushule z’omusingi kuhika      omusekondari n’omumaofisi agake n’agahango.

3. Eigahyangane: Omubigambo bitakatifu, hamoi n’omuli Katekisimu yaitu, bihandikire okwo abana balikulagirwa kukunira abazaire babo n’abantu bona abali bakuru babo. Kyonkai enyamungi tikwo kili. Abana ba bir’ebi             biwanshoni!  Omwana kuholora omuzaire okahiga        obweshereko bukabura! Oku nikwo kwelema; omwana takimanya muto na mukuru, talikushura muntu,         takitumwa, takibazibwa mara takigambirwa kantu kona kona!

4. Obusiyani: Omuhango gwa mukaga gututanga eby’obusiyani byona n’ebyakutusindika omu bufu obwo. Ekyo tukakyega omuli Katekisimu kakitujuna omubulora bwaitu, tubase kwikaranwage n’okushemereza Omukama Mungu.Bir’ebi nikyebeka muno omu bana baitu. Nibamanya ngu obusiyani nizo ngonzi z’amazima! Abasigazi bato kutweka enda, abana baisiki kukiraho abali omumashule kutwara enda, okusingwa emitihani, okutagutuka kw’oburwaile bwakaizile, n’ebindi bingi omu bana ba bir’ebi nibyema omukusiyana. By’enshoni, nibishasa muno, kyonkai nikwo kili! “Kokunira nyokozara, oyanga olebayo”.

5. Emijwalire: Omuntu ali muntu nalagirwa kujwara emyendo mara kujwarage, kyonkai ti buli mwendo. Emyendo, n’emijwalire mingi eya bir’ebi, okukiraho omubana baisiki, neshobeza muno! Emyendo migufi muno nesiga ebibero, amabega, ekifuba, anga omukundi enja, endijo nekwata muno ahamubili kandi nezokerana,   abasigazi abandi nibasigaliza amashuruali n’amabombo kake kuragala, orundi n’emyendo ey’omunda etali ya    kuzoka mubantu nayo nezoka! Emijwalire egi tesaine, teinamu makune gonagona, neshonaza muno, kukiraho       omubazaire b’abana abo. Mbwenu aho katwebazeho, abana ba bir’ebi nibemwa  nkahai kugila ensholoro      n’abana ab’ebiro ebindi ebilabireho?

Abazaire ba bir’ebi:

Amazima gashemera n’orwo nyamungi gashasa! Emize mibi omubana baitu enyamungi neyema omuli ichwe “abazaire ba bir’ebi”! Ekilikushobeza niky’eki: aliho omuze ogw’omwana azarwa nagwo? Eki nikyo kyansindika kugila nti tugambeho n’ebikwete ahabazaire ba bir’ebi.
Abazaire ba bir’ebi naichwe twina emize yaitu etalikushemera nakake, kandi orundi nitugikolera omumaisho g’abana baitu! Omuhaya akachwa omugani ati ekikoko ekikuru kikegesa ekito kunia aha ruhara, anga si, enkoko kunia aha ruhara muze gwa isheyo.

Leba ebi naichwe abazaire enyamungi nibyo bitukweteho:

1. Okutahulilijanya Omumaka: Amaka gaitu abali bangi twagahindwire g’endashana; endwano za buli kiro,      empoloro zitaina mbali zili, ebijumi n’ebitagambwa anga si tubyete birogoto, n’ebindi bingi ebitasaine kugambwa anga kukorwa! Aho mpaho omwana alikulelerwa omuka elikushusha eti, nyenkyai na ijo     alatangwaki kukora nk’okwo alikubona nitukora?

2. Etamiro: Okunywa okwina ekipimo ti kubi, okwo   tinkukugambaho. Orushengo tamiro: kunywa okeyebwa; okajoborwa, okakunganisa kaishemuntu wena, okarwana, okajulira abantu, mukazi wawe okamweta mbwa, abana bawe okabeta mbuzi! Ni mushaijaki ayakushwera embwa, isi ni mbwaki eyakuzara embuzi? Ebigilo nk’ebi by’enshoni muno kyonkai omutamire nabona birungi, bisaine mara bya bulikiro! Omutamire asheka orwo banu bataina milembe nakake mara bamuganikire. Etamiro k’ehwa, abaija kumubarulira ebihemu by’oyekolize n’okumuhanulira, ati “murwaile emitwe”! Kityo tutakushoberwa        kutanganwa mwana wa muntu nashobya, tukenda       kumuhabura akatweta barwaile b’emitwe, anga omwana wawe ow’oyezalire ati oli mbuzi, oli mbwa, okuba nikwo kisaine embuzi kuzara embuzi, kandi embwa kushwera embwa ntahi yayo.

3. Okutakunira Bushwere: Omushaija n’omukazi abali omubushwere burungi nibalagirwa kuguma bali mushaija omoi n’omukazi omoi wenkai. Omushaija anga omukazi atalikukusanira okaikiliza kwikara nawe kamukora guhai? Kusigaho balo anga omukyara okagya ow’omugenda ti bushongole! Tuleke kwitira banu amashwere gabo, anga kutaijwa n’abana bato kukiraho abali omushule; nichwe abo balikugamba omuredio bakwese “tabia za kifataki”. Ow’oinawe nakumara, akakira k’embuzi katera mbali    kegoba. Ebya “aka nkalya n’aka nkalya, n’aka nkalya…” nibija kututusa orubunda nangu n’okutugobya aha nyanga!

4. Okutakwatika Mumaka: Omuze ogu nakugweta     okuburangana. Abazaire abandi okukiraho baisheichwe, wakwebaza ni kanyaki orwo atensa na mukaziwe, isi ni maki orwo abona kushuntama n’abana be kubabarulira n’okubahana anga kubahanulira! Bangi abemire batyo oshanga baina amabanja enkuyanja, nibanywa amarwa nka akazizi, nibagenda ekiro eitumbe nk’enyamaishwa, nibajwara gumoi okw’obona oti bakagubashoneraho, kandi banafu omumilimo y’abulikiro n’omukujwahukira edini yabo. Abantu nka aba tibahwa kukunganisibwa michango n’orwo yakuba eli shilingi emoi, okukiraho     nibeganya muno obwema hamoi; tibalikwija aha mikutano, nibagonza kulya bonkai, kushanga abana babyamile, kandi nibaimuka karai kutera engendo n’ezitaina mpangi! Talihwo mushango gumarwa maguru; kotaigusile noyesiga kugyahai? Isi enfuka nogyeshumba kulyaki? Obuzinda mazi tibutanga njara kuruma. Abazaire ba bir’ebi ka mbahanulire:

Nk’okwo naba nagambire, amazima gashemera n’orwo nyamungi gashasa.Abalikwetwa bazaire kanya aka tuleke kweyebwa. Emyoga yaitunk’abazaire tugyekomye, kandi tuleke kugyeshumba. Buli muzaire akimanye kwo okwo okuzara gutali mulimo, iwe okulera! Emizenk’eyotwabona omu bana ba bir’ebi , abazaire twesilize kugamba guhai?Kyonkai kaziro tugambeki katulaba ichwe tuli ntamizi za mbele, niichwe bagoke, niichwe tulikukora ebihemu?Omushango ogu tuliguhoza nkahai, isi gulamarw’owai? Bagila bati ey’okwete niy’olashanisa, kyonkai wakushanga ey’otukwete nitukirwa nangu n’abatainayo!  N’omulatini akagila ati nemo dat quod non habet (taliho yakujunisa ekyo atainakyo). Banza nu oyeshubeho nirwo olabona  kujuna banu, okukiraho abali bawe.
Kuba abazaire tutalikwebugira magenyi ga kiro            n’okukelelerwa omubilabo by’amarwa, kuba nitwekaza  kujwarage, n’okujwekage abaana baitu, anga kubatatila ahabikwete emijwalire, twakuba twina obushasi bwo    twinabwo omubana baitu kanya aka? Ekilikushasa        kushagao, wakushanga omuzaire akwese “omwana wange mutamwita kubi!”, mara aho na wenene talikumugamba kantu, ngu si atinire kumwita kubi! Biki si ebi nka         bitalikushushana na buntu bwaitu, nka bitalikushushana na Bukristu bwaitu, nka bitalikushushana na ihanga lyaitu, naho si nka bitalikushushana na Buhaya yaitu? Emondo yaitu yagera, taliho wakugitutangira! Aho mpaho        twekome kutanga emondo yaitu, twekome kuchungura obuntu bwaitu, kuchungura Obukristu bwaitu, kuchungura eihanga lyaitu, na Buhaya yaitu.

Hulira nu, Mungu mbela naiwe agawe otaileho, omwana taba w’omoi mara talerwa omoi, engono ekagenda yonkai yahaba, ajuna akanyonyi ajuna akakyahalara, ka kiwehyo akatera omukira, ogutaina kiinegeza gulara, obutaina nyana buchweka, ejuga ezara eboroga, akanyasi          kemeleire kakusiga amazi, tintwarwa afa nabunga,     omukazi omunafu aikara nagya owabo, omulimi alamurwa enfukaye, atakomesize tahwa ikaranga, bati ayabinga sho takagaurukile iwe oti tata airuka pai?, engonzi zema aha mwanya, obulya bubili bwokya amatama, tinkaigusile   tabega, atakutwaliremu ati teneka, ak’ogaya niko         kabutosa, omwana kashanju, entahulira teyanga kubona, kura niyo bona, k’obona omuchuzi ochura muno,      batakweta binwa okalebeza, aha kushelera                  nomushambagiza okwese “owenshanani omumaino” kandi komara nawe bibili oti “wakiboine n’amaino nka machaku?!

6. EBYARO N’EBISHAMBAGIZO BYABYO

Bya: Frt. Delphinus Rwehumbiza

Ishamura

Theol. IV: Kipalapala

Omuli BAWA eituruka lya 25 omuhandiki omoi akahandika ahali “Buhaya           n’ebikagendaho”. Omu bigufi akahandika bingi ebikwasire Buhaya yashuba yataho ebishambagizo bya buli nkungu. Mbwenu kileki nabona nti nkwijukyeho    ebishambagizo ebi bya buli nkungu hamoi n’ebishambagizo by’ebyaro by’enkungu ezo.

Kiziba bagyeta kiziba kya Ntumwa na Magembe:

Ebyaro ni:

· Bwanjai bwa Nshenyai

· Bwera bwa Batema

· Buyango bwa Jubwai

· Ruzinga rwa Nyamuna

· Rushasha rwa Marwaire

· Kitobo kya Nyamugundu

· Bugandika bwa Ikobe

· Rukurungo rwa Bonakatendaguro ka Nyawera

· Kyelima kya Butanga

· Ishozi ly’ensharazi

· Kibumbiro kya Mulinda

· Katano ka Mkomberwa

· Ruhano rwa Mukata

· Rutara rwa Kiribugondo

· Kikukwe kya Kahigi

· Igoma lya Tibashurwa

· Kigarama kya Ntahi

· Gera ya Runyonyi.

Kiyanja bagyeta Kiyanja kya Mate ga Rulinga omu nfuka iharata mabanga omwa mulimyankondo.

Ebyaro ni:

· Kafunjo ka Mugoro omu Bayango na abangaza

· Bukongo bwa Ibebe

· Muhutwe ya Nyango omu bihenda – ngwera bya njuju

· Kibungu kya Kanywamango omwa Kabito        nahabwa ishe

· Kagondo ka Magare

· Rwagati rwa Mukama

· Kigarama kya Ntai byalire byante

· Rukono oli w’emizinga, Rukono oli w’entambira za Buhunga, oli w’enjoki     nyakajenjera okwo teruma tejunjura

· Ilogero lya Kahimba omwa Rubumbwa – Muchuchu rwa Igufa ya Mulema

· Minazi ya Kataina omu kyonge ky’eibale

· Rutabo bati: “Alaire kubi  azindukira Rutabo”

Ihangiro bagyeta Ihangiro lya Nkombya eya Kairu, omu bafa batarwaire omu batanagirwa mukimba

Ebyaro ni:

· Rubya rwa Mukindo

· Ijumbi lya Roma omu binyama bya Rugaju

· Buganguzi bwa Kikama kya Rugagazi

· Bwira bwa Kanyuku

· Ibare lya Ntanda

· Ngote ya Mugoro

· Mwemaheru omu basimangira ba Rutenge omwa Bashaya

· Mubunda omu batayaibega omwa Kibwa kya Nyaruboigora

· Kashenshero ka Rukoina omu bajunga bishanga

Kyamutwara bagyeta Kyamutwara kya Kashale

Ebyaro ni:

· Katoma ka Mirego mbali emanzi egur’ente

· Itahwa lya Walinde omu ntunga ibogaboga

· Igombe lya Biinai omwa Nshabire na Kabyai

· Muyaba ya Kibanda

· Kabale ka Munyigi,     Kabale ka Ngaiza, Kabale k’endai

· Buhembe bwa Mbeho

· Nshambyai ya Tibeehenderwa

· Kitendaguro kya      Nyarwera

· Kibeta kya Kashaija

· Kashozi ka Rukwena

· Bukaranga bwa Rulinga

Bugabo bagyeta Bugabo bwa Kateite

Ebyaro ni:

· Rubafu rwa Kagenge

· Bweza bwa Muyongo

· Kishanje kya Karasha

· Bumai bwa Ikobe

· Itele lya Wairai

· Muyamba gwa Kibamba

· Byogo bya Kibaruka

· Rushasha rwa Mulisa

Maruku bagyeta Maruku  Bukara bwa Marwaire

Ebyaro ni:

· Kibuye kya Ikobe

· Maruku ga Kibunga

· Rubare rwa Mugasha

· Rwazi rwa Mayege

· Buhaya bwa Rufu

· Kanyangereko ka kaluya

Waitu mushomi wa BAWA ebi nibyo nakwasaho orwa mbwenu. Ebyaro ebindi eby’enkungu za Mishenyi Kitara kya Menge na Muliro, Karagwe ka Nono na     Kimwani tinabasa kubona bishambagizo byabyo.    Ningendelera kukushaba kwongeraho kawakubasa kubonayo ebindi anga kugira mbali wagomora  omuli ebyo nakwasaho waitu ti muziro. Okwo nikwo kumanyisangana amakuru mara ogwo nigwo muruka gukuru gw’akagazeti aka.

7. TWEIJUKYE EMIGANI YAITU

Bya: Frt. Principius Kamuhabwa eya Kagombora

Theol. I: Segerea

                                                                                                                                           

Buhaya okashemela buhaya oba nungi Rugaba akakunuza noyeshana”.Ebi bigambo by’oruhoya rwa abagenzi Fr.Sadoth hamoi na Mwl.Bernardo omu kanda yabo “Ija tuhoye”.Ekishemeza Buhaya ti bintu na bufura bwa Bahaya byonka chonka n’orulimi rwabo orushemerela buli muntu akyaramu.Orulimi oru runuzibwa  n’okurungwa emigani ekora efumolo      kushemera mara ekagira akalibwamu. Efumolo etaina mugani eshana enyungu etaina mukubi norwo muba     nimuginegeza muba mutagyetaileho.Kityo bashomi ba Bawa nimbaijukyaho emigani mike tutanaga rulimi rwaitu orulungi,omuhaya akachwa omugani ati ogutaina         kinegeza gulara.Yemanyize orulimi rwawe mara otalugilira nshoni, atakwenda kukuhulira norufumola omanye          nakubonera ekisho olwokuba wenene olulimi n’emigenzo y'owabo alanagire kityo nayenda naiwe oite ebyawe mushushane.Orwo rwango mara bekunkumule tibakugashe.Ninshuba ninyegeza abalaba baina eyokwongeraho amomela kanye twijukye barumuna baitu abadot-com.

Aba ishe emoi barwana mbolekana ebina

Aburwa ebyokugamba ati muka omukama agomokile

Achura kukila nyina mwana aba niwe amwisile

Achumba ebyatakumanya amara enkwi

Agenda eihangwe tahaba

Akakaikuru k’enshoni bakakazika nikaleba

Akakaikuru mbaija kukaima kati ebyomwachumba

mbwenu timbilya

Akajuga omu ngoma kamanywa omubambi

Akake kazira omulisho

Akalezire enkoko tikagita

Akanyasi kalakusiga amazi osindika nikanga

Akataizire bwankya kaija bwaigoro

Akolera eiguru tagwisa mukono

Atakomize tahwa eikaranga

Atakwendera muhigo ati ekibwa kyawe nkikuntira

Atunga enkungu niwe amanya okwo alagisibika

Azilira muka iba aba namutumbisiza

Bagambira balinsi baliguru kuhurira

Ebin’omugabi tibyegaba

Ebintu bifunza ebindi omuleju gukafunza enyindo

Ebirungi bisiga ebindi namata gasiga amajuta

Ebirungi bisigwaho nembwa ekasigaho ensheko nezenda

Ekibi,nyoko kuraruka

Ekinshoni-nshoni kikulisa amarogo

Ekiro kitwara empendeke n’enyenje ekalaba aha munwa

gw’enkonko

Ekiro kyogenda busha nirwo otanganwa nyokozara

Ekyagwire mabere

Ekyaisire empara kikaruga omukanwa kayo

Ekyawe kijunda nokara

Emiku mingi ebuza embwa

Empisi ekashanga akakaikuru kaina ekironda eti nabonaobutandikiro

Enda ekaruga omu kireju yagya omwishoke eti bwona    buturo

Enduru eruga aha kifuba n’enkuba etera mbali elateire

Engamba kumalayo esiimwa bake

Engozi zikutahisa ekishaka okyesire nju

Enjubu elagire teyata bwato

Entakwedera ekugamba ebyotakora

Ente yaahihi telya bunyasi bwa rweya rwayo

Eyo mugurusi tegutura mara kegutura teyona

Eyomwatani kehya naiwe wayota

Ezilikukokoroma mbwenu gakaba gali mahuli

Gabul’omumutaho oti bagalebe omu mwitizo?

Gaire gali omwa kaziro

Kabwanga kukya okingura okwo bukali

Kakuru takulirwa

Kofumbata atagasire akwebesa njweli

Kotembera atakusokera oyanga olekera

Kyelaliza aterwa enyomyo

Mbali kishwa atali mpike ahanula

Mbali Mungu hali tabaho kabi

Mbali washambiza nikyo kiro kikuru

Nikwo alara ekaita enshege.

Nyampulirambi bati baro yaitwa embogo wenene ati nkaba nimanya okwo aligiita

Nyantakurata ati Omukama tagaba

Nyinenju kashambya ekihaha balyeta eine

Obuhyo butaina nyana buchweka

Obukuru bw’enshambi bumanyisibwa amabale ago elire

Obukuru tibuteka nju ruguru

Obukwatane n’ente mabere

Okwo zakwalira oba nikwo obyama

Olulaita embwa lugibanza enyindo

Olye kake otukuze enfundo

Omuchuruza tayebwa munzani

Omukaikuru akarara aha mwanya ati narara nfundize orugendo

Omuraru kabanza kugaba ebye owa amagezi ashabilaho

Omunaku ayanga nazinga engata

Omutamire tabaga mbwa

Omwana kishoko talerwa omoi

Omwana aina ishe tayekomera nkwi

Omwatani mubi enjoka emutema atamanyire

Otahonza kati enyondo eliho

Ozire obw’otemeire nkomuhamba obwato kabwanga   kwijura ayongeraho amaizi

Timpanulirwa agohya eijwi

Tintwarwa afa nabunga

Waitu mushomi wa BAWA kiro eki niyo nakwasaho, endijo elahonderaho eituruka elindi Omukama kalaba atutaileyo. Banza omanyeo egyo mara ogiteho ekihika orw’okuba orulakwamba omutoigo orushenya omukyanda. Omwitoitoro gwayo ndaiga omuhanda ogu, ekikuru gishome, gitekelezehoge otakagikolize otaija okashana omushaija wa igutu ayataire omwonyu omukyahi akashuba akachumba enyama omubichori!!!Waitu nibakasinge.

8. KUMBE MTU ANAMHITAJI MTU MWENZAKE

Na Frt. Derick Mwesiga

Philos. I: Kibosho

Bwana Mungu akasema, “Si vema huyo mtu awe peke yake, nitamfanya msaidizi wa kufanana naye” (Mwa 2:18). Mpendwa msomaji wa BAWA, ninaomba japo kwa kurasa hizi chache, tutafakari juu ya umuhimu wa mtu na uhitaji wake kwa mtu mwingine, tukizingatia kwamba   kidole kimoja kamwe hakivunji chawa. Tangu enzi za uumbaji, Mungu alitambua kuwa mtu mmoja hajitoshelezi, hata baada ya       kuwekwa pamoja na wanyama wa mwituni, ndege wa   angani, na mito yenye samaki wa kila aina. Kumbe  anamhitaji mtu wa kufanana naye.

Tokea wakati huo, binadamu wameunda jamii zao kuanzia kwenye familia, koo, vijiji, falme na hata mataifa makubwa ilimradi tu waweze kushirikiana na kukamilishana. Kweli, peke yetu hatujitoshelezi kabisa; tunamtegemea daktari, mwalimu, mwanasheria, na hata mhudumu tumdhaniaye kuwa chini sana! Nyakati hizi kama ilivyokuwa enzi za mababu zetu, bado binadamu
hajitoshelezi, na mtu anayelitambua hilo hawezi kamwe kujihisi kuwa mnyonge, badala yake ni jambo la kuleta faraja kufahamu kuwa watu wengine wanatuhitaji nasi tunawahitaji, na hapo ndipo mahusiano yetu huwa yenye maana na manufaa. Lakini kabla ya kulipokea hilo tunahitaji kuwa na unyenyekevu wa kutambua kuwa kila mtu       aliyetuzunguka ana mchango mkubwa kwetu, jambo   ambalo hata hivyo si rahisi sana maana jamii yetu sasa haimthamini sana mtu mnyenyekevu! Inamhitaji yule  ambaye mafanikio yake yanaonekana kutokana na juhudi zake binafsi, na hii husababisha tutafute njia za kujiweka katika kundi hili la pili. Njia ambayo watu hupenda      kuitumia sana katika kupata mafanikio ni ushindani; na mtu asiyetaka kukiri uhitaji wake kwa watu wengine     haishi kushindana, na anapomshinda mwenzake ni kama anamwambia “sikuhitaji wewe maana mimi ni bora zaidi yako.” Lakini ushindi huu huwa mi wa muda tu. Mambo yanapogeuka, mtu huyu hujuta sana, ndipo anapotambua umuhimu wa wenzake katika maisha yake. Bahati mbaya mtu wa namna hii huwa hakubali kushindwa!
Hii haimaanishi kuwa ushindani ni mbaya, la hasha! Ushindani ukihusisha mahusiano mema, ni jambo jema na hata walimu wanatambua kuwa ushindani huweza        kuchochea ari na moyo wa kujifunza zaidi kati ya      wanafunzi.

Hata hivyo ushindani uliopitiliza na usiokuwa na msingi
wa mahusiano mazuri husababisha majivuno na hivyo kuondoa unyenyekevu ndani ya wahusika. Kwa mtiririko huo tunaona tofauti kati ya mtu afanyaye ushindani wenye tija na yule afanyaye ushindani usio na tija. Wa kwanza aonapo ushindani unaweza kuwa na madhara, yeye mwenyewe kwa utashi wake hujiondoa katika ushindani huo. Wa pili haachi kamwe, kwa hiyo  hubaki katika hali ya ushindani, na hapo mzunguko kati ya udhalili (inferiority) na ukubwa au ubwanamkubwa (superiority)hujitokeza.
Udhalili(Inferiority)
Mtu mwenye udhalili, yaani yule ajidhaniaye kuwa ndiye dhaifu kuliko watu wote waliomzunguka; mtu anayejiona kuwa huenda wenzake wanamuona hafai kuwa kati yao au hana faida kwao, huwa haishi maisha ya furaha. Mzunguko mzima wa maisha yake umejawa na ushindani usio na mafanikio, na vipindi vichache sana vya ushindi; ushindi wa nadra tu! Mtu huyu huwa na hasira kali na wivu kwa wenzake, hana kabisa furaha ya kweli; matumaini na matarajio yake huwa kama ndoto za mchana, akitamani sana siku moja kupata mafanikio makubwa na kulipiza kisasi kwa wote anaodhani wanamdharau na kutomstahi. Kwa kawaida, hawezi kuyaona maisha anayoyaishi kama ndiyo yampasayo kuishi, kwa hiyo hushindana daima hata bila kuwa na mshindani! Kwake yeye huyu, neno unyenyekevu’ halimo kabisa kwenye orodha ya msamiati wake wa kila siku.

Mtu wa namna hii hajiamini, huona haya kwa sababu ya nyanja nyingi za maisha yake, hujihisi hajakamilika na dhaifu kuliko wote. Mara nyingi, awaonapo wenzake wakiongea pasipo kumshirikisha, hudhani ya kuwa wanamuongelea yeye. Hii humfanya awe mnyonge zaidi na kuishi maisha ya uchungu na wasiwasi.

Ni nini hasa tatizo la mtu huyu? Kwa kweli mtu huyu ana tatizo kubwa; anatafuta jambo lisilowezekana na ambalo haliwezi kamwe kukidhi haja yake. Yaani, anatafuta kujitosheleza pasipo wenzake! Jambo la kushangaza ni kuwa anapopata nafasi ya kuwa na mazungumzo ya wazi na wenzake hugundua kuwa mambo anayoyachukulia kama mapungufu makubwa kwake, na yanayomkosesha raha, wenzake pia wanayo! Sasa, ni kwa nini anataabika zaidi yao? Kwa sababu huona ugumu kuomba msaada kwao, akiogopa ‘kuufunulia umma’ udhaifu wake! Kiburi hiki cha
kutoomba msaada ni namna fulani ya kujihami (defense mechanism). Huwatupia lawama watu anaoishi nao kwa kusema, “hawanipendi na hata nikiwaomba msaada     hawatakuwa tayari kunisaidia. Nitawaaaminije wakati   hawanipendi?” Namna hii, hujikosesha mwenyewe msaada anaouhitaji, na huzidi kuwa mnyonge siku hadi siku.

Kwa ufupi, udhalili hutokana na jinsi tunavyotafsiri matukio katika maisha yetu; matukio ambayo        yanatufanya tujione tunapungukiwa na hatustahili kuwa katika jumuiya zetu husika. Suluhu ya mambo yote haya ni unyenyekevu. Unyenyekevu hutokana na kukubali mapungufu yetu. Matukio yoyote ya kutunyenyekesha katika maisha,   hutukumbusha ubinadamu wetu wenye mapungufu mengi. Ukweli kwamba nina mapungufu unanipatia      sababu ya kujiona sawa na watu wote. Si lazima mapungufu yetu yafanane na ya wengine, ingawa tunaweza kupungukiwa sawa na baadhi ya wenzetu au wote katika nyanja kadha wa kadha, kama vile kushindwa kabisa kutumia mguu wa kushoto kucheza mpira wa     miguu. Lakini si kweli kwamba mapungufu yangu yananifanya kuwa dhaifu zaidi ya wenzangu wote, isipokuwa yanadhihirisha ubinadamu wangu.

Ubwanamkubwa(Superiority)
Mara nyingi hisia za ubwanyenye huwa ni jitihada za kufidia hisisa za udhalili. Mtu ambaye ana hisia za udhalili hujitahidi sana awe bora zaidi ya wanajumuiya wenzake. Hatimaye mtu wa namna hii huweza kutumbukia katika dimbwi la ubwanamkubwa.

Watu wanaopigania ubwanamkubwa au ubwanyenye hutumia mojawapo kati ya njia tatu zifuatazo, au zote: huchukulia vitu kiujumlajumla, hujishikiza kwa watu walio wakubwa, au hutumia mabavu kuwanyanyasa wengine.

Kuhusu njia ya kwanza, mhusika aliyebobea katika nyanja fulani fulani, kama vile masomo ya darasani, usafi,     uimbaji, na mashindano ya mbio, hujichukulia kama  amebobea katika nyanja zote maishani, kwa hiyo hujiona bora kuliko wenzake wote katika mambo yote, hata yale ambayo kwa kweli hana ujuzi kabisa, kwa mfano upishi, ujenzi, uigizaji, kutoa ushauri, na kucheza ngoma au muziki.

Namna nyingine ya kujipatia ubwanyenye ni katika kujiweka karibu na wakubwa. Kwa kujifanya kibaraka wa mtu mkubwa, mhusika huutoa sadaka uhuru wake na haki zake za msingi ilimradi apate upendeleo wa mtu mkubwa kusudi ajihisi na aonekane kuwa yuko juu ya wengine wote. Yeye naye hujilinganisha na yule mkubwa, na hapo huwachukulia wengine kama watu wa kudharaulika tu! Hata hivyo, mtu huyu hapati furaha ya kweli, maana licha ya upendeleo anaoupata, bado anakuwa mtumwa wa amri za yule aliyejifungamanisha naye.

Kwa njia ya tatu, mtu mwenye hisia za ubwanyenye     hujaribu kutumia mabavu kuwafanya watu wengine     wajiweke chini yake ili yeye awe juu yao. Kwa mfano, mwalimu anayehisi kuwa wanafunzi wanamdharau, hutumia mabavu kujihakikishia heshima kwa kuwanyanyasa. Mara nyingi njia hii haileti mafanikio yanayotarajiwa kwa kuwa humfanya mhusika atawaliwe zaidi na hasira na chuki kwa wenzake, jambo ambalo humfanya adhani kuwa anachukiwa zaidi badala yake! Mpendwa msomaji, mpaka sasa utakubaliana nami kuwa maisha ya mwanadamu     yanahitaji kiasi katika nyanja zote.      Usijidhiri kuzidi kawaida na wala usijikweze sana; na hii ndiyo maana   halisi ya unyenyekevu. Ili kujiamini na   kukubali mapungufu na mipaka yako na kuwa katika jamii yako hiyo, unahitaji msaada wa watu unaoishi nao,             ukitambua fika kuwa hata wao pia wanahitaji msaada wako. ‘Taka usitake’, utakuwa na furaha ya kweli.
Mwisho, tutambue kwamba unyenyekevu unatufanya   tukubali uhitaji wetu kwa watu wengine, na huu ndio msingi wa mahusiano bora. Unyenyekevu unatufanya pia tukubali ubinadamu na mapungufu yake au mipaka yake (limitations). Furaha ya mtu haitegemei ukamilifu wake, la hasha, bali kwamba amekuwa na unyenyekevu kiasi cha kujikubali kuwa yeye ni yeye na si mwingine. Bila unyenyekevu, tutashindana daima na kupambana kuwa watu wengine na sio sisi!

9. OBUSASERDOTI, KITINWA KIHANGO MUNO

Bya: Frt. Denis F. Rwamugira

Theol. II: Segerea

Abakristu tumanye okwo Yezu Kristu yakozire Eisakramentu lya     Ukaristia, kandi yashuba yagambira    entumwaze ati, mukore muti omu kaijukiro kange. Aho, Omusaserdoti orwo aba ali aha  Altare,     natamba, aba nabonera Mungu ekitinwa kihango; Abamalaika     nabashemereza, Eklezia nagigumisa,      najunisa abalikurora, nabonera abafire ekihumuro, kandi namara, na wenene, nayegabisiza egabo zona.

Batugambira bati, n’orwo omuntu yakuba ali murungi nka’Abamalaika, obutakatifu ali nka Yohana Omubatiza rwona n'aho tiyakushana kuhabwa Eisakramentu eli, nga kulikoraho. Omuntu okwo, ali taina k’ataho kwemaraho, akasanira Misa kugitamba, anga Eisakramentu elilimu Yezu Kristu kulikoraho, anga kulya omugate gw’Abamalaika.

Guba guhango muno omuruka gw’Abasaserdoti, kiba kingi muno ekitinwa kyabo. Abasaserdoti ekyo batungirwe,  n’Abamalaika tibakakitungwaga. Nibo bonkai abaina obushobara bw’okutamba Misa, n’okuta omu byeiguru by’omugate n’evini omubili gwa Yezu Kristu n’obwambabwe. Omusaserdoti aba kwo omuhereza wa Mungu, ashubirira ekigambo ekyo Mungu aragiire, n’kwoyakiragiire, naho, omulibyoona Mungu niwe aba mugizi wabyo. Niwe aba nagira ebigirwa omu Misa, norwo atalikuboneka.

Ahonu, orwo bili bityo, ahali Eisakramentu litakatifu elyo, otanagwa mpulirizo na bihai, Mungu omushobozi, abe niwe oikiliza bwikiriza. Aho omuntu atagwa kwija     n’amakune, n’obutini kwija kukora omulimo ogwo. Kityo, kisaine muno munonga Omusaserdoti kwikara naijuka, kwijuka omuruka ogwo bamuhaire, ekiro kilinya orwo Omwepiskopi yabaire namutaho ebiganja: Ayelebe,     ayemanye, atambire Omukama Mungu ekitambo kya Misa, atashobize, mara kandi ataina kajerero.

Ahonu, Omusaserdoti ashangwe aliatai? Aragirwa          kushanwa aina engesho zirungi zona zimurengize, ali    burebero bw’abakristu boona. Abe muntu          w’omugendanwo nk’Abamalaika boona, anga nka abantu abali batakatifu omunsi. Amanye okwo omunyambarwa z’obukurubwe aba ali omumwanya gwa Yezu wenene, nayetakira ahali Mungu, nokutakira embaga alimwetoya n’omutima guli gumoi. Omumaisho n’enyuma, aina omusalaba, alibatega omubilenge mbali Kristu yalibasire, n’okwekaza kwikara abigendeiremu.

Ebyabandi bakuba nibamushasa, nabyo abyegumisirize, abitolere Mungu, nayetohya, atekaine, mantisi Omusalaba gwa Yezu gumuli omubuso n’enyuma. Mpaho atayebwa okwo ayesimbiire omu ibanga; oku ni Mungu, egi mbaga, wenene ali omugati. Kityo twijuke muno kushabira     Abasaserdoti baitu, Omukama Mungu abagumise omu ikora lyoyabakwasize, balikorege, kurungi, n’obwesige, n’obutini.

10. UKO WAPI UTAMADUNI WETU?

Na: Frt.Godfrey R. Rubambura

Philos. I: Ntungamo

Ndugu, msomaji yafaa tujiulize kwa umakini kuhusu wapi tulikuwa, wapi tumetoka, tuko wapi sasa na tunaelekea wapi, sisi kizazi cha leo. Ndugu tujiulize uko mbele tuelekeapo patakuwa namna gani kama tumeanza kusahau tamaduni zetu, je tujipangeje kuweza kuhurudisha utamaduni wetu kama viongozi wa leo na kesho? Utamaduni wetu tumeutelekeza na kujining'iniza kwenye kitanzi ambacho sasa chaonesha kuwa ni vigumu kukikata na hata kuwa vigumu zaidi kumnasua ambaye kaisha jining'iniza katika kitanzi hiki, mara aliyening'inia akitapatapa na kujiona kuwa yeye ndiye anayestahili kwa wakati huu, akining'inia na tamaduni zenye kuhusurubu utamaduni wetu. Jamani tujipangeje kuhurudisha utamaduni huu?

Wazee walioanzisha utamaduni huu wakirudi na kuuliza walichokianzisha kimeenda wapi tutajibu nini? Mambo waliyoyaanzisha tumeanza kuona hayafai, mashamba waliyoanzisha tumeyakandisha, heshima imepungua mdogo hamtambui mkubwa na mkubwa hamtambui mdogo, mkwe hamweshimu baba mkwe, mama na bintiye waona wote ni wa rika moja. Jamani nani amnasue mwenzake katika kitanzi hiki?

Wako wapi wazee wenye busara waweze kuwanusuru vijana wao katika hatari hii? Ni lini wataanza kuwajenga vijana wao, sehemu nyingine wazee nao hawataki kuitwa jina hili wakijiona wao ni vijana, je vijana waitwe wazee? Tutegue kitendawili hiki “nani amnusuru                  mwenzake?”Kama wazee wetu wataitwa vijana, vijana waitwe wazee na kijana ndiye amueleze mzee jinsi     tutakavyouenzi utamaduni wetu. Jamani tujirudi       tumekosa mwelekeo.

Sasa ndiyo wakati muafaka kwetu sisi kujifunga kibwebwe kuweza kuuenzi utamaduni wetu kwani hakuna           atakayetoka nje na kuweza kutukumbusha jinsi gani tuudumishe utamaduni kama siyo sisi wenyewe, kama swali likiulizwa kwamba ueleze ni jinsi gani umechangia katika kuukuza utamaduni wako au kuuharibu ni wapi ungechangia kwa kiasi kikubwa? Tuwe makini kuudumisha.

Vijana mbona twaamua kinyume, tumekubali kutumbukia kwenye shimo lenye simba waliopanua midomo yao   kukitafuna kiumbe chochote kiingiacho kwenye shimo hilo, mbona twapenda kumeza visivyomezeka na kubeba visivyobebeka, visivyo vyetu na kukanyaga vyetu? Kama vile hatuvioni huku baadaye tutavirudia.Tujue kwamba tayari tumeishaingia katika hali ya kuweza kuwanasua wale ambao wana ombwe hasa katika kusahau utamaduni wao hasa kimavazi, mpangilo wa maneno na mazingira yake (LUGHA), tukizingatia haya mambo tutajua ni lipi linafaa.

Ninapojitahidi kamaliza mara na swali lingine linajitokeza. Jamani na wazazi nao(baba na mama mtu):Mwaelekeza nini kwa haya matunda mliyopata?Au ni kuacha yakomae pasipo wa kuyachunga yasiharibiwe na kushambuliwa na uharibifu wa namna mbalimbali, mwawaelekeza nini    watoto wenu kuhusu utamaduni wao na je, nani           halaumiwe? Mzazi au mtoto, mmekuwa na jitihada gani katika kuwashauri vijana wanaokaribia kutumbukia katika shimo la simba walio na njaa, na je wakitafunwa ni nani atakuja kukielekeza kizazi kijacho kuhusu yaliyo muhimu kwao. Kama sisi hatujarithishwa kilicho chetu wajukuu wenu wataelezwa nini kuhusu utamaduni wao?

Kitendawili hiki tujitahidi kukitegua kwa kuyarudia yale yanayoendana na jinsi mwelekeo wa utamaduni wetu ulivyokuwa tusibakie katika maneno bali uwekwe hata katika matendo ili kuweza kujinasua katika kitanzi na shimo la simba wenye njaa na hatimaye kujitahidi     kukikata kitanzi hiki na kulikwepa shimo la samba hao na kujitahidi kuwasaidia wanaokaribia kunaswa na            kutumbukia na hatimaye kuepukana na janga hili kabisa. Mimi, wewe na yule tuwe macho na makini kuwarudisha waliokwisha kutoroka.

11. OMUNTU TASANIRE BYERA, EKIMUSANIRE BUSHASI

Bya: Frt. Denis. F. Rwamugira

Theol. II: Segerea

Bilebi, nitubona bingi. Nitubona abantu abalikurora oburora bwijwire eitagato ly’eitunga nyakabara. Baina amatungwa gabashembire okun’oku, omany’oti, aho abo bagobire oburora obuhikirire, oti shana rundi aba nibo balikumanya eiguru. Okwo kaziro tikwo kili! Ichwe omunsi omu, tuli omurugendo. Buli muntu orugendo rwe rugoba halinya mbali afa. Aho, agya kuramurwa, kugendana n’emikalire ya wenene omu nsi omu.

Mazima, taliyo muntu omunsi omu asaniire ebyera. Ichwena tusaniire obushasi, bungi muno n’enshanju olwo kuba tufakaire muno. Nituragirwa kuyeijukya,             n’okugamba tuti; Tugambeki ichwe abaijwire amafu     n’ebigoko? Titwina kya kugamba mukanwa, shana eki kyonkai tuti: tufakaire, Mukama Mungu tufakaire, batuganyire, batugarulire. Aho kisaine buli muntu kumanya okwo amatungwa g’ensi buli muntu aligasigaho. Kityo, omuntu atega nashaba ati: B’okyandekireho kake, nchuzibwe amanenwa gange, orwo ntakagenzire kulinya omunsi y’omwilima, ebunzirwe ekibundo ky’orufu.

Taliyo muntu mugorogoki omumaisho g’Omukama Mungu, norwo omuntu yakulira enyanja yamalira, taina kindi kyo asanire, shana enkoni n’ebibonabonyo, manti si, akafakalira muno Omukama Mungu n’okukola ebitakolwa emirundi nyingi. Ahonu, omukutekerezage, n’okweramura n’eiramu libalire ge, taliho muntu asanire kutungwa byera na kake!

Nawe Mungu aba muganyizi muno. Ayenda kuturoza ebyera by’eiguru tutaina karungi nakake akotutaireho.  Tikaliyo nakake, shana entambara zonka ezotukora    obutosha, n’obufu aha kweshubaho n’okweshemeza. Ahonu, orw’enshonga y’embambare zaitu, tusanirwe     kunagwa omu muliro gutaliwaho. Ahosi, kiki kwesiima, n’okwesimisa eitunga lyensi kandi okagya omu muliro ogutaliwaho? Kityo, tusaine tweshasega muno munonga nka okwo Kristu yafiire orwenshonga y’entambara zaitu. Kityo, titusanirwe byera nakake omunsi omu, titusanirwe matungwa gonagona, shana, enaku, okweshasa n’okwetera enshanju.

Enyechuza nungi n’obwetohya amutima, bizaza eshubi yokugarulirwa, bitekanisa omutima guhahainwe, bigarura enema eyabaire egenzire, bihungisa ekiniga ekilikwija, aho, mpaho Mungu, n’omwoyo gwechulize nirwo babuganganwa, banywegerana.

12. “AKAMWANI KA BUHAYA”

Kahamise Obukristu Bwaitu

Bya: Frt. Nicolaus Matungwa

Theol. IV: Kipalapala

Omwanjuro

Abakunirwa muno Abashomi ba BAWA, Abahaya bagira etamaduni zingi aha bikwete okunyegeza omugenyi. Omugenyi bamutora n’ebyera bingi – eka eyagir’omugenyi eshana eyabona emigisha. Omugenyi aleta ebyera omu maka. Omu kwolekya ebyera ebiletwa omugenyi, wakuhulira bangi nibamubaza bati, “Mpaho si niwe waba nojunjura?” Aliyo n’ebigambo ebindi bingi ebyolekya oburungi bw’okugira omugenyi nka; ‘Omugenyi n’ayaija ayetwekire’, abandi bati ‘akaju katagira mugenyi kahora’. Mpaho si ebi byona nibyolekya emigisha eyo abantu behulira kubona omugenyi. Mbwenu tulebe eminyegereze egyo nka twakugyegeramu kuhamisa okwikiliza kwaitu.

Abahaya n’akamwani

Abagonzibwa, aliyo bingi muno ebyo twakugamba ebikwete aha bagenyi nangu n’obugenyi. Kir’eki kangambeho kake aha “kamwani” ako baterulira omugenyi. Ntwaza za kwema karai omuli Buhaya kuterulira omugenyi akamwani. Akamwani kaba kabonero k’einyegeza mara kolekya ebyera n’engonzi z’okwizirwa omugenyi. Abantu bangi eki nibakimanyage okukiraho abagurusi, naho oruzaro rwa mbwenu rugenzire nirubyebwa nangu orundi nirubirundwigya (abojo bati ndubichakachua).

Omuli Buhaya, ekyo baterulira mbele omugenyi kaba kamwani, aho nirwo ebindi byakuhonderaho.

Abalikubishobokerwage, akamwani akekunire bakaleta omukaibo kashwekirweho eshisha elikwera teiteite.   Kayakuba ali mwana mwisiki niwe alikukaterura, ogwo nangu ateka n’ebijwi by’amakune gangi kuhereza omugenyi akamwani ako. Kandi omugenyi ogwo          atakakabonekire, babanza kumunabisa n’akashisha    kalikwera, tibakoza maizi! Omukunaba kwonene, bamuhereza akashisha, akarabya omungaro nk’akabonero    k’okunaba n’okwera. Orwo amara, aho aba ayezire mara abasa kubanza kulya akamwani ako. Kimoiwo omu bintu ebiranga Buhaya kaba kamwani. Orundi wakuhulira abantu abaragobire Buhaya nibatebya okwo balireyo akamwani. Buli ihanga ligira emigilire yalyo y’okunyegeza abagenyi, Abachaga balakua “endafu”, Abashukuma rwona “bugali”.

Akamwani ka Buhaya Omu Makiro aga.

Obutamaduni bw’akamwani omuli Buhaya bwa kwema karai, kyonkai bir’ebi bugenzire mbugira eibona elindi. Oruzaro rwakanya aka tirubyetaireho. Olahulira bangi bati akamwani tikagiramu bunuzi bwonabwona shana         kushalira kaikaikai, abandi bati kayo tibikina mugasho. Abakyabigendeshereza nabo abali bangi                       tibalikubigobeshereza kurungi, nangu abandi bataire aha mwanya gw’akamwani ebintu nk’ebia, esoda, ebinyobwa, ebyakulya nangu orundi omuziki! N’orwo bili bityo, aliyo abakyabigendelezage. Abo n’orwo bagya omu mahanga agandi, tibaburwa kamwani n’akashisha kaho. Akamwani ka Buhaya karagirwe kugendelera kugira omwanya gwako omu kugendeleza obutamaduni bwaitu. Akyaliho ebyo nkyayebazaho okukiraho entabuko yako amoi n’eshisha egendao. Ayakuba nabimanyage, yakubitushobolora tubasa kubihandika omukagazeti kaitu aka.

Akamwani kakuba shule y’okwikiliza.

Ekikuru ekyo ndikugonza kwihya omu “kamwani” ka     Buhaya, ni kulenga kuleba emigilire yako, nka yakutwegesa kuhamisa emilorere yaitu nk’Abakristu (Inculturation).   Ekilikunshemelera aha mugenzo gw’okunyegeza omugenyi, kamwani amoi n’akashisha kaho. Omu      milebere akamwani, n’eshisha kabonero kolekya engonzi, n’ebyera ebyo abantu bagira aha kubona omugenyi. Omugenyi tabanza kulya kaba atakanabire n’akashisha ako akera. Omu kukoza akashisha, omugenyi aba ayezire n’orwo yakuba atanabisize maizi. Eky’okwebaza aha      nikyeki, akashisha keza katai omuntu atanabisize maizi agotulikumanya? Ebi tibyakushoboka katwakuba tutagire mumaisho kuleba akabonero akali omu kamwani      n’eshisha. Kityo akashisha kaba kabonero (symbolical) kalikwolekya okw’omuntu ayakakoza yanaba akera mara akasana kulya akamwani ako. Mpaho omuntu aragirwa kunaba akera, atakalire kamwani.

Akamwani n’eshisha Omukwikiliza kwaitu

Omuterano gukuru gwa kabili ogwa Vatikani (Vatican Council II), gukaha etamaduni z’amahanga omwanya gungi kuleba okwo zakuhamisa okwikiliza kwaitu. Mara kandi ebi nibyo bitekerezo bikuru by’Esinodi zombi eza Afrika – 1994 na 2009: kutamadunisha Obukristu bwaitu. Omugendelero ni kusimba Evangeli ya Kristu omu        butamaduni bwaitu, ekabasa kuba kikwato kilikutuhabura bukakeire n’okutwolekeza omu bulora bwaitu. Kuraba omu butamaduni obwo, Abakristu babase kushobokerwage ebigambo bikuru by’edini, kujulira Kristu omumilorere n’omumigilire yabo ya buli kiro – omubigufi kukora abantu kabalora Kristu nk’Abaafrika, kulora edini “kiafrika”.

Omweto gwa Vatikani II amoi n’Esinodi zombi ez’Afrika kukora obutamadunisho bw’okwikiliza kwaitu nigwo gwampa akashango k’okuleba nka “akamwani ka Buhaya” kakubasa kutwongera obumanyi aha bikwete okulora   kurungi Obukristu bwaitu. Akamwani, banya BAWA kagira amakune gako omukwolekya obumoi n’engonzi ezo abantu bagira aha mugenyi wabo. Kityo kaba kabonero kengonzi akaleta abantu hamoi, mara omu kunabisa akashisha omugenyi ayoleka kwo, okwo yayera, kusanira kuboneka akamwani ako. Orwo tulikushuba omu kwikiliza kwaitu, akamwani kamakune gangi nyakabara twakukashushanisa Ukaristia hamoi n’Ekigambo ky’Omukama kandi akashisha twakukalenga na Penitensia.

Akamwani ka Kristu

Omweklezia, Kristu natunyegeza ichwena aha meza ye. Ichwena tuli bagenyi be. Orw’okusindikwa engonzi ze Kristu natuterulira “akamwani nyakabara” niyo Ukaristia hamoi n’Ekigambo ky’Omukama. Ebi nibyo byakulya by’omwoyo. Kyonkai titwakubasa kubiboneka katuraba tutalikwera. Mara wenene Kristu kumanya kwo, okwo taliho asanire kuboneka kamwani ke atalikwera,        akatuteraho “akashisha” k’okweza emyoyo yaitu niyo Penitensia. Kityo kurabya akashisha omu ngaro kwetagwa muno kweza omuntu, akasanira kuboneka akamwani    omuli Buhaya. Kwakwo kubasa kushembera Omubili hamoi n’Obwamba bwa Kristu turagirwe kurabya “akashisha” aha myoyo yaitu. Omutakatifu Paulo nagira ati, “Kityo omuntu abanze ayelebe, nirwo aralya omukate n’okunywa n’aha kikompe. Omuntu alikulya omubili ogu akashuba akanywa atasaniire, naba nakor’atyo kweletera omushango” [1Kor.11:28-29].

Omugasho gw’Obutamadunisho

Abagonzibwa abanya BAWA, omubushoborozi obwo,      nitubona okwo emigilire yaitu yakutujuna kwegesa abantu kubasa kushobokerwage omugasho gw’okwikiliza kwaitu. Kuraba omu migilire yaitu, nitubasa kukora edini yaitu  keshobokage, kuba bangi muno bagikwete nk’omwendo gwa mutumba. Mbagya omw’Eklezia, nibatora Yezu   kyonkai kabamara bamusigayo bagendelera kulora engisha zabo; tibenda kugenda nawe omu maka gabo akabamulikiza, akabagoshora mara akabolekeza okwo basaine kulora. Kityo tuteho amani gangi kuleba okwo etamaduni zaitu ezirungi zakubasa kuhamisa okwikiliza kwaitu. Abakristu kabakushobokerwage omugasho gw’akamwani n’amakune gako kyakubajuna muno kutora kurungi Ukaristia nk’akamwani nyakabara ka Kristu hamoi n’akashisha kaho- Penetensia.

Bakunirwa abanya BAWA, tugendelere kuleba etamaduni zaitu ezirungi, tulete Evangeli ya Kristu ezitahemu, ezakize, ezememu mara ebe busimbagirizo bwazo. Eki kirajuna okwikiliza kwaitu kugira amani, mara turabasa kujulira Kristu butatina kantu hamoi n’okunaga harai byona ebitalikukunira bulora bwaitu obw’Obukristu.

15. KWA NINI KANISA KATOLIKI HALITOI DARAJA TAKATIFU KWA WANAWAKE?

Na: Frt. Nelius Rwiza

Philos. I: Kibosho

Kutokana na Injili tunajifunza kuwa kulikuwa na wanafunzi wengi wa Yesu waliokuwa wanawake na ambao waliambatana naye wakati wa mafundisho yake kama ilivyokuwa kwa mitume (Lk 8:1-3). Wakati Yesu yupo msalabani, tunaambiwa kuwa wanawake wanafunzi wake walimtazama kwa mbali. Baadhi yao ni wale ambao waliambatana naye katika kazi yake ya kichungaji. Baadhi ya hao ni Maria Magdalena na Maria mama yake Yakobo mdogo.        Walikuwepo tena wengine walioambatana naye kutoka Yerusalemu (Mk 15:40-41; Mt 27:55-56; Lk 23:49).
Yesu alikuwa rafiki wa familia ya Martha na Maria dada zake Lazaro (Yoh 11:5). Pia wakati Yesu anazikwa wale wanawake walioandamana naye kutoka Galilaya      walimfuata Yosefu wa Arimathaya, wakaliona lile kaburi na jinsi mwili wake Yesu ulivyowekwa. Halafu walirudi nyumbani wakatayarisha manukato na marashi ya       kuupaka mwili wa Yesu… (Lk.23:55-56). Jumapili alfajiri na mapema, wale wanawake walikwenda kaburini     wakichukua manukato waliyotayarisha…(Lk24:1-2). Kumbe tunaona kuwa wanawake waliandamana na Yesu mara nyingi kama vile wakati alipopita mijini na vijinini akitangaza habari njema za ufalme wa Mungu. Licha ya hayo, baadhi yao walishuhudia kifo na ufufuko wake, na wengine aliwatembelea na kuwaponya.
Wakati wa kutoa Daraja Takatifu (kuwateua mitume) hata hivyo, hakuna mwanamke hata mmoja aliyehusika, hata mama yake! Walioteuliwa kuwa mitume ni wanaume kumi na wawili tu, ambao Yesu aliwachagua mwenyewe kati ya wanafunzi wake kadiri alivyopenda (Mt 10:1-4;             Mk 3:13-19; Lk.6:12-16). Hata sasa katika Kanisa        Katoliki, maaskofu wakisaidiwa na mapadre wao, wameendeleza kazi ambayo mitume walikabidhiwa na Yesu Kristo, “Fanyeni hivi kwa kunikumbuka mimi” (Lk 22:19).

Tangu kuumbwa ulimwengu, Mungu aliwaumba     mwanamume na mwanamke, nao walikamilishana katika kutimiza nyadhifa zao kama anavyotukumbusha Mwinjili Marko, (Mk 10:6). Lakini kutokana na maelezo           yaliyotolewa hapo juu, tunaona kuwa Bwana wetu Yesu Kristo hakutaka kutoa DarajaTakatifu kwa wanawake.  Ni nyakati hizi tu ambapo suala hili la kutaka wanawake nao wapadrishwe limeibuka na kujadiliwa na baadhi yetu! Je, Yesu aliyekuwa karibu na watu wote, hakujua umuhimu na usawa wa mwanamume na mwanamke? Je, alishindwa nini kuwapatia wanawake Daraja Takatifu? Na kwa nini hakuwapatia hao Daraja hilo? Watu wengine wangefikiri kuwa labda Yesu hakuwachagua wanawake kuwa mitume kwa sababu ya mila na   desturi za Wayahudi, kwamba mwanamke hakuwa na nafasi kubwa katika jamii ile. Lakini tukumbuke kuwa Yesu wakati mwingine alipinga tamaduni zao zisizofaa. Kwa mfano, kuhusu Talaka (Mk 10:2-12), Unafiki na    Taratibu nyingine za Walimu wa sheria na Mafarisayo (Mt 23:1-36, Lk 20:45-47). Kanisa siku zote halitasita kutumia Maandiko Matakatifu kuelezea suala hili.

Tunapaswa kutambua kuwa kutokutoa Sakramenti hii kwa wanawake katika Kanisa Katoliki sio kuwanyanyasa au   kutotambua umuhimu wa mwanamke katika Kanisa na katika jumuiya ya ulimwengu huu kwa ujumla. La hasha! Tumeona jinsi Yesu alivyoandamana na wanawake katika utume wake, na zaidi sana Bikira Maria aliyemchukua mimba, kumzaa na kumlea Bwana wetu Yesu Kristo. Jinsi hii, mama huyu alishiriki kikamilifu katika mpango mzima wa ukombozi wetu, pia kwa kushiriki mateso ya mwanae.
Naomba tuwafananishe Yesu na Bikira Maria, na padre yeyote na mama yake. Yaani, mama anafanya kazi ya kumlea mtoto wake, halafu mtoto ndiye anayepewa     Daraja Takatifu (siyo mama yake). Hata hivyo, tunampa heshima kubwa sana mama huyu kwa kazi nzuri na ushirikiano wake kwa Mungu na kwa Kanisa kwa kukubali kumzaa Mwokozi na kumlea vema mwanae na  kukubali kumtoa kama sadaka kwa Mungu, ushirikiano unaofanana kabisa na ule wa mama Maria, ambao unawezesha ufalme wa Mungu kuenea zaidi na mpango wake wa wokovu kufikia ukamilifu.

Mwisho kabisa tunatakiwa kuzingatia ukweli kuwa, hakika mawazo yake Mungu si kama mawazo yetu, wala njia zake si kama njia zetu (Isa.55:8).

16. EITAKA LYAITU LITUJUNAKI?

Bya: Frt. Viator Mujuni

           Theol. II: Kipalapala

Omushaija omoi w’ekitinwa kye akebaza okwo omuntu yakubasa kukoza eitaka nk’okwo Mungu alikwenda. Mungu             akagonza abantu atyo mpaka             yabatunga eitaka. Mungu namanya    kabutekire okwo omuntu yakukoza ge eitaka akagomora oburora bwe.

Mungu akolekya ebitangazo by’eitaka orwo yatonzire omuntu kuruga omu itaka elyo yabaire atonzire, “Ahanyuma Omukama Ruhanga akwata eitaka             alibumbamu omuntu, amuhuha omwoyo gw’oburora omu nyindo, nikwo omuntu kurora” (Emb 2:7). Aha lwekyo  kuruga omwitaka omuntu yakubasa   kutondwa.

ISI KANYA AKA KURUGA OMWITAKA OMUNTU YAKUTONDWA ATAI?

Mungu wenkai niwe yatonzire omuntu kuruga omwitaka. Kuruga omwitaka omuntu yakutondwa omungeli etali emoi omu kanya akai.

1. Okulima:

Kigendelero ky’Omukama Mungu kutonda omuntu abase kubona  omugate gwe gwa bukakeire, nikwo kugamba  ekyakulya n’ametage ge agandi  kuruga omwitaka. Omuntu nabasa kulima akabona akakulya karungi omubili n’engingo ze zikanura, zikakura kurungi n’amaani,        zikatondwa buhya.

Omukama Mungu akatonda omuntu kaalima: “Omukama Ruhanga akwata omushaija amuta omu busitani ya Edeni, kugilima n’okugimanya” (Emb 2:15). Omukama Mungu akatutunga ensi, ebustani, katugilima n’okugikozage,   tulye ebilaba birungi kuruga omwitaka elyo.

Orwo Adamu yafakaire, Omukama Mungu akagendelera kwolekya okwo omuntu aligendelera kubona akakulya ke kuruga omwitaka. Omuntu alichwazikira akakulya ako, alikajwera empita: “Agambira Adamu ati, ‘Orwo waikiliza ekyo mukazi wawe yagamba, okalya aha muti ogwo     nakutangire ningamba nti, “Otaligulyaho,” ensi yaraamwa yazira iwe; oragiyagamu ebyakulya obihendekeire ebiro byona eby’oburora bwawe. Erakumeleza amahwa     n’amatoju, kandi oratungwagamu ebishambu. Kugya    kubona ekyakulya orakamukwamu empita kuhika orwo oligaruka omw’itaka, aha rw’okuba okaruga omuli        lyonene. Okw’oli itaka, oligaruka omw’itaka.’” (Emb 3:17-19). Omuntu kisaine ayeshase alime abase kubona omugate gwe gwa bukakeire.

2. Kutuletera Enjura:

Eitaka lyaitu katulikolize kurungi, tukabyara emiti          lyakubasa kutuletera enjura nyingi eyakubasa kumeza   kurungi ebibyairwe. Kandi kuruga omunjura, omuntu    natondwa buhya orwo alikubona amaizi gokukoza bingi nk’okwoga, kuchumba, kufura n’okutamba eiliho.

3. Kutungwa Ametage Agandi

Omuntu k’alimire kurungi n’ekihika, Mungu tanaga, nangu akamutunga n’enjura, yakubasa kubona ametage ga wenene agandi. Omuntu kayelizege, nabasa kuguza ebilikushagaho akabona amahera g’okulipira abaana abali omushule, amahera g’okwombeka enju nangu na bilebi kubona amahera g’okugura ebitirigyo nk’egaari, epikipiki, ebajaji nangu n’emotoka.

EKITUTANGA KULIMA KIBA KIKI?

Einafu:

Omuhaya akagamba ati ashasha akagongo ashasha    akabunda kandi ekimara empaka z’enjara kulima. Kanya aka abantu enyamungi nitugonza emilimo y’omuofisi.   Nitugonza kwikara tufobire nangu tujwete eshuuti tunigire n’etahi. Kyonkai tusaine kumanya okwo ti buli muntu    yakubasa kubona omilimo y’omuofisi. Akafuka niko      kakutukola katurora omunsi omu. Tutalimire titwakulya, mantisi buli kakulya kaluga omu bilaba by’eitaka. Abana baitu tusaine kubegesa emilimo y’okulima n’okubatanga einafu manyasi omwana rwongu rubogorwa.

Kwilukira omu Katare (Mjini):

Ekyakutinisa kitakulye, bilebi nitubona aboojo abaina amaani g’okulima nibairukira omu katare. Kandi omu katare omwo nibalya limoi anga nibalya bataigusire.  Omukama Mungu natushoberwa kubona nitwirukira    obutare bushai bushai tutaikaire mu byaro byaitu mbali ahali eitaka tukalima, tukalya tukaiguta tukasingiza   Omushobora byona. Enfumo elikugira eti zigwa mbali batazilya negobesherezibwa kanya aka.

Okutinisibwa Obushai:

Abantu abandi nitutinisibwa obushai. Nitutekeleza tuti katulalima rwona enjura yakubula, anga byakuliibwa ebigunju anga enjura yakukanya bifa.                    Eky’okwekomekeleza tukore ebyo tusaine kukora n’Omukama Mungu alakora ebisigaire. Enjura k’elabura twekaze omu bushobora bwaitu kusheshera, tuteho agaitu kubinga ebigunju ebilikwija kulya ebyaitu anga kubishanga abashuma batabiiba. Twijuke ekyo enkobe yagambire omukazi ayabaire nalima eti: Obilime ndabilya; obileke elakulya. Omu kulima kwaitu nitulisaho n’ebigunju       ebitalikumanya kulima, katulayanga kulima enjara    elatulya.

EBINTU EBYA KUTWITIRA EITAKA LYAITU

Ebifuko by’eplastiki, embolea z’ekijungu n’okutema emiti tutabyaire ndijo mbitwitira ebustani yaitu ya Edeni eyo Mungu yagambire katugileberera, nilyo itaka lyaitu       n’ebilaba byona. Emilimire yaitu n’okutiba amadini tusaine kubilebaho bitatwitira Edeni yaitu. Tumanye okwo     Omukama Mungu yatutungire Edeni katugilima            n’okugimanya (Emb. 2:15).

EKY’OKWEBAZAHO!

Kanya aka nitubona abajungu nibaruga Bulaya na Marekani mbaija omwishwa kulima. Tekeleza omuntu   kuruga Bwingereza kwija Tanzania kulima! Aho okulima okulebe oti, kwinamu endiiko, twakubasa kutondwa buhya kuruga omwitaka. Tusaine kutamu amani kubyala emiti, emimwani,  kubyala engemu, kubyala ebigando,        ebikwara, kashuli n’ebindi bityo tubase kulora kurungi. Ebi byona tusaine kubikwata, mantisi, entagambirwa teyanga kubona na manyanyenka agohya eijwi.

Tusaine kumanya okw’Omukama Mungu yatutungire eitaka ka tulikoza kurungi. Twijuke okwo omuhaya       yagambire, ago oinago nig’oshekesa, k’otaina kalimo ka muofisi yekwate akafuka kalakugoshora. Omuntu yakuba mugaiga kulaba omunfuka, manyasi, akarungi kajwerwa, taliho kikuru kyezaara, n’enjoju ezaarwa rwabinanga, n’omwilima guzaarwa dindindi, n’eiguru lizaarwa Kaleire. Tumanye mara twikilize okwo enjara elimirwa teshakirwa.

17. RUFU: OBA MUNYWANYI WAITU NORWO ATABAHO    AKULALIZA TALIHO OWOTAKYALILA

Bya Frt. Principius Kamuhabwa

Theol. I: Segerea

Okufa nikwo omwoyo kutaishurana n’omubili kandi omubili gukalekela     kukola enshonga ekiguha oburora   kyahwamu.Mpahonu omuntu kafa, omubili gujunda omwoyo gwe gugya kulamulwa.

Okufa iteka, buli muntu wena kashoke ayazairwe, okufa akutekelezeyo. Kityo waba mugaiga anga mwanje,mubuya anga mufera, mugorogoki anga mufakare, mukama  anga muzana n’abandi batyo  buzima omanye okwo ekilakwiganisa n’abandi rufu,norwo emifere etakuba emoi chonka okufa kufa,abandi niho bagoberaho bakagira bati orufu rwaita ayakurwisire Eki nkinyijukya enfumo y’omusigazi omoi owo twatangainwe omushule,“the soil is one, it will consume us all”Omusigazi ogwo yagonzaga kukoza otugambo otwo olwo yabonaga omukizile.Kityo norwo yabaile natukoza kubi chonka amazima gatwo ngasigaraho.

Isi tusaine kutina orufu?

Abantu enyamungi kabatekeleza okufa batiina, bashasha mala bachunchubara kubona mbaija kusigaho amayaga n’amanuzi g’ensi ngashasa .Abandi nangu olwo batekeleza kufa balekela kukola emilimo balya buli kantu ako bainako bakweise abalizarwa balilya ebyabo.Abandi nangu aho nirwo baijuka Omukama Mungu nibamanya yakubongera ebiro by’oburora.

Mushomi wa Bawa,tosaine kutiina otyo rufu okalemwa milimo,omuhaya akachwa omugani ati,okole nkatalifa mala oyegashanize nkatalitobeze.Kandi tusaine kukolera muno eby’omwoyo kushagaho eby’omubili olwokuba byona ebyomubili noija kubisigaho omwoyo gwonka    nigw’oligenda nagwo kulamulwa.Omutakatifu Paulo     natwijukya eki ati abalima ebyo mubili balima ebijunzire chonka abalima ebyomwoyo  balima ebyoburora         obutalihaga(Gal.6:8)

Murumuna, omubili norwo tugulengya, tukagusigasiga, tukagulisa,tukagunyoisa tiguba gwesigwa enshonga aha kiro kyenzindo gutunaga mala tigukunda katugenda hamoi.Kityo norwo abantu enyamungi tugutaho ekihika muno titusaine kukora tutyo kukira mwoyo enshonga    gutubanja.Omugezi omoi  akagamba ati “aha kufa       omwoyo ofa omubili”mantisi kufa omwoyo nkununka muno buli muntu nakwiluka,omu bigambo ebindi noba ofire oyemeleire nk’emotoka.Kandi ekilikuteika eiguru   omwoyo nigwo gulitungwa obulora obutalihaga.

Rufu kubaki tutakwetaga?

Rufu norwo otukyalila tabaho akugonza,norwo otutwala owa bazaire baitu,barumuna baitu n’owa Mutonzi waitu, twakukusimile kuba wakutulekile tukagendelera           namayaga mantisi ab’otwala tobagalura kabatubalurila eby'obatunga.Aho obunywani naiwe niho bugilila        akamogo.Rufu  enshonga y’ebigilo byawe tulakurukile amabara  nka, timbaza, timanya, timpanulilwa, tinyebwa, tinyesherekwa, tinsigwasigwa, timboza. Aliho omushaija omoi kayaboine yagurusha namukyarawe yagurusha    kizoka aleye omukazi mubisi akyaweza abase kumumalamala.Rufu okwo ategilila nshoni alondaho omuto asigaraho omukaikuru,mbwenu omushaija kayabaile nachura natongya ati “rufu wangilaki kawanshasa toba wambalize otakantwalile omwana Rutambukage-kimarambeho     kinyanshanane”,omukazi omukuru  kayamuhulile nawe alihangamura ati “rufu ekyotutakushobokelerwa tobooza”

Murumuna wange, rufu atwima emirembe, abantu bakyala emyoyo ehanaine mbatina kugwa, abandi        baturuka batalagile mbamanya kabararaga, abemitima mibi bakubaletera orushengo.

Abarushu  baratungile mbekola bakutanga orufu okwo bonene nibafa.Empiya zabafera zilalibirwe enshonga y’amatini. Eki kyanyijukya embandwa yayekozile     netambira omuraru ekwasize bamulogile mbenda       kumwita. Bwaigoro bwa kiro kyo embandwa ekaba neyasa enkwi z’okuchumba omubazi, esigaho endyamiti etaha omunju kwinegeza. Omuraru akakwata endyamiti yabanza n’embandwa yazinda n’omwana ayabaile nazana omukibuga.Isi kuba yabaile netamba okufa teba  yayetambile omuraru atagita anga teba yabimanyile karai ekaikara eyekengile. Byona burushu orufu tirutangwa,   Mukama warwo kaba yalutumile buli muntu wena, yaba mwana anga mukuru, nshege anga owamani wa rufu mara orwo amala kugoba tabaho kuramuza.

Eshubi yange rufu tatutwala kutunaga shana koba     noyekoza ebitasaine omunsi. Kityo otugambo           tw’omutakatifu Paulo ntumpa eshubi emazile “omu bwage oburora ni Kristu kandi okufa mperwa”.Kityo murumuna wange ekiro kyolikwiyaho okisimile Omukama mara      omanye okwo wafunza ebiro by’okutura omunsi     nk’omukaikuru ayaraile aha mwanya ati narara nfundize orugendo. Rufu aba munywani waitu owo twikara nawe buli mwanya ekikuru kwikara oyetekatekile.

18. MAZUNGUMZO YETU NA MHASHAMU BABA ASKOFU   GERVASE NKALANGA

Na: Frt. Valens Rwehabura

Philos. III: Kibosho

Jumatano ya tarehe 12/05/2010, sisi    Mafrateri wa Jimbo Katoliki la Bukoba tunaosoma Falsafa katika Seminari Kuu Kibosho (Almachius Rwejuna, Valence Rwehabura, Benedict Kweyamba, na Avitus Tibaigana) pamoja na mmoja wa walezi wetu Mheshimiwa Padre Salvator Machowera wa Jimbo Katoliki Moshi,   tulipata bahati ya kuongea na Baba Askofu Mstaafu wa Jimbo Katoliki la Bukoba, Mhashamu Gervase Nkalanga, alipotembelea eneo la Kibosho. Siku hiyo      alikuwa amepumzika kwa muda Kibosho Hospitali Teule ya Wilaya Moshi Vijijini, mkoani Kilimanjaro.

Tulipata kuongea naye yafuatayo:

1. Kwanza kabisa baada ya kusalimiana kwa furaha kweli “Salimianeni kwa busu la upendo…” (1Pet 5:14), Baba  Askofu aliyeonesha uhai na kucheka kwa uchangamfu mkubwa kama kijana mbichi, alitusimulia alivyokuwa amepongezwa Jimboni Bukoba kwa kuadhimisha Jubilei yake ya miaka 25 ya Utawa, 48 ya Uaskofu, 59 ya     Upadre, na 90 ya kuzaliwa! Alisema kwamba alipongezwa yeye pamoja na Balozi wa Baba Mtakatifu visiwani São Tomé na     Príncipe, Mhashamu Askofu Mkuu Novatus Rugambwa.

Kweli alionesha moyo wa shukrani na kuridhika kwa   pongezi hizo, akisema kwa lugha ya Kihaya, “Tuteile   Eisikuikuru”, yaani “Tumepiga Sikukuu”, akimaanisha kuwa ilifanyika sherehe kubwa kweli kweli.
Hapo kilifuata kipindi kirefu kidogo cha maswali na majibu kati ya Mheshimiwa Padre Salvatori Machowera na     Mhashamu Nkalanga: “Katika mkutano watu hutafuta mawazo ya mwenye busara; nao huyatafakari maneno yake moyoni mwao” (YbS.21:17).

2. Padre Salvator Machowera alianza kwa kumwuliza Baba Askofu kama alipokwenda Songea alizikuta ndizi kama zile za Bukoba. Baba Askofu alisema ndizi alizozikuta kule  zilikuwa za aina tofauti. Aliziita ndizi mshale, lakini akasisitiza kuwa sio mshale kabisa, ila labda ‘ndizi mwitu!’ Wote tuliangua kicheko maana hatukuwahi kusikia jina hilo, na Baba Askofu alionesha kama kuzikejeli hivi, huku akitabasamu. Halafu alieleza jinsi alivyoanzisha huko kilimo cha ndizi za Bukoba, na zile za Same (Kilimanjaro): “Sisi tulipokuwa nanyi hatukuwa wavivu…Tulifanya kazi kwa bidii na taabu mchana na usiku…Tulifanya hivyo…kwa sababu tunataka kuwapeni mfano” (1Tim.3:7-9). Alisema kadiri siku zilivyopita baada ya yeye kujiunga na Shirika la Wabenektini, alipata wazo la kuanzisha shamba la ndizi. Alichoka kukaa chumbani na kusoma vitabu tu muda wa faragha, hasa kile kitabu kikubwa cha Sheria ya Mt. Benedikto “…kikubwa sana mara mbili ya hiki, Commentary!”, alisema huku akionesha kitabu cha Sala ya Kanisa kilichokuwa mezani pake, huku sisi tukielemewa na       kicheko kwa jinsi alivyosimulia na alivyoonekana. Kumbe basi aliamua kuomba ruhusa kwa mkuu wa shirika ili aweze kuanzisha shamba la ndizi. Mwanzoni mkuu wa shirika alimkatalia akisema asingemruhusu Askofu kulima shamba! Hata hivyo ombi hilo lilipata kibali baada ya Baba Askofu kulipeleka tena na tena bila kuchoka. Nadhani Baba Askofu alifuata kikamilifu mfano wa mjane na        hakimu dhalimu (Lk. 18:1-8).

Kwa hiyo aliandaa shamba nyuma ya zizi la ng’ombe karibu na njia ya trekta, na bahati nzuri akapata migomba ya Bukoba kutoka eneo moja huko huko Songea, ambayo alisema watu wa kule hawakuijua wala kuijali. Kwanza walimcheka, hasa alivyoanzisha shamba karibu na     barabara ya trekta, wakisema uzee ulikuwa unamsumbua kweli hadi afikirie kulima mahali pagumu kama pale! Hata hivyo yeye hakukata tamaa. Alipotembelea Same,    alichukua migomba mingine kutoka huko.
Kwa sasa migomba yake yote imesitawi vema, na watu wengine wameipanda kwa kufuata mfano wake.            Aliwafundisha namna ya kutandaza nyasi shambani ili kuzuia magugu “mulching”, na kupalilia mara kwa mara kuondoa magugu machache yanayoweza kuwepo. Baba Askofu alisema sasa ndizi zile za Bukoba zinajulikana kule kwa jina “Bukoba”, wakati zile za Same zinaitwa “Arusha”, na zote zinapendwa hasa.

3. Padre Machowera alimuuliza Baba Askofu akitaka kujua kama kweli alipokwenda kujiunga na Shirika la Kitawa  hawakumpokea moja kwa moja na kumruhusu aweke nadhiri bila kupitia hatua za mwanzo, ukizingatia kuwa yeye alikuwa tayari Askofu. Baba Askofu alijibu akisema, bila kuusomea utawa, ukianza na Ukandidati, Upostolanti na Unovisi, nadhiri utakazoweka zitakuwa batili. Kwa hiyo hakuna mtu yeyote awezaye kuweka nadhiri za kitawa bila kujiandalia nadhiri hizo. Alitoa mfano wa mtu  anayejiunga na chama chochote, kama vile chama cha siasa bila kujua masharti na taratibu zake, au             kinaendeshwaje, “…atakuwa mwanachama kweli?” “Hivyo ni lazima kuanza na unovisi, halafu ndipo uweke nadhiri. Nilifanya noviciate miaka miwili.”

Baba askofu akionesha kujiamini na kustahimili maswali, alisema swali hili halikuwa gumu kama lile alilokwishaulizwa kabla mahali pengine kwamba, mtu kama yeye alikuwa amepungukiwa au amekosa nini katika Uaskofu mpaka aamue kustaafu na kujiunga na Utawa badala yake? “Yeye, kwa asili alikuwa daima Mungu; lakini      hakufikiri kwamba kule kuwa sawa na Mungu ni kitu cha kung’ang’ania kwa nguvu.” (Fil 2:6).

Swali hilo Baba Askofu alikuwa amelijibu kwa kusema kuwa watu wengi huchukulia Uaskofu kama cheo cha juu sana, na humwona Askofu kama binadamu mkamilifu. Upande mwingine, watu hao hao hufikiri kuwa Utawa ni cheo cha chini sana ukilinganisha na Uaskofu. Lakini aliwaambia kwamba si hivyo! “Kanisa Katoliki linautambua Utawa…”, alisema Mhashamu, kwa hiyo siyo cheo kidogo kama kinavyodhaniwa. “Tunatafuta Ukamilifu.”, alikamilisha jibu lake: “Sijidai kwamba nimekwisha kuwa mkamilifu. Naendelea kujitahidi kupata lile tuzo ambalo kwalo Kristo amekwishanipata mimi” (Fil.3:12).

4. Mheshimiwa Padre Machowera aliuliza tena kuhusu jambo lolote ambalo Baba Askofu atakuwa amejifunza  kutokana na kuwa mtawa. “Mtu hujulikana kwa namna anavyooonekana, na mwenye busara utamtambua      ukikutana naye.”(YbS 20:29). Yeye alijibu kwa kueleza juu ya suala la Sala na Kazi kama lilivyo katika sheria ya Mt. Benedikto, ambayo sasa ndiyo motto ya                Wabenediktini “Ora et Labora”. Alisema mapadre wengi sasa wanafanya uchungaji wao wakitanguliza kazi kabla ya sala! Mt. Benedikto ameukataa kabisa utaratibu huo. Sala na Kazi ni muhimu mno, lakini sala ni muhimu zaidi; ni muhimu kiasi hicho kwamba inapaswa kupewa nafasi ya kwanza kwa kila shughuli tufanyayo. Kumbe basi sala “…ni ya lazima mno kuliko kazi zote maana hiyo ni kazi ya Mungu.”, alisisitiza Askofu Nkalanga. Alieleza jinsi yeye alivyopata malezi yanayofanana na ya kitawa hata akiwa bado masomoni, Seminari. Kwamba asubuhi walianza na Sala ya Kanisa, halafu meditation, na Ibada Takatifu ya Misa. Mchana walifanya Examination of Conscience. Baada ya mlo wa mchana walifanya recreation kwa pamoja wakishirikishana mambo mbalimbali waliyokwishakumbana nayo kila mmoja tangu asubuhi. Jioni walisali vespers.
Hata hivyo, Baba Askofu alisisitiza mno umuhimu wa    kufanya kazi, na sio kusali tu, isipokuwa kanuni            isibadilishwe kuwa Kazi na Sala bali ibakie Sala na Kazi.

5. Baba Askofu aliulizwa tena na padre huyu kwamba angewaambia nini mapadre na waseminari wa sasa hasa kutokana na mambo mengi aliyojifunza katika kutoa    mafungo kwa mapadre na watawa. “Kwa sababu mimi mwenyewe nitawapeni ufasaha wa maneno na hekima, hata adui zenu hawataweza kustahimili wala kupinga.” (Lk 21:15). Mhashamu Askofu Gervase Nkalanga alishauri kwamba tuyafahamu mambo ya kale na ya kisasa.        Hakumaanisha kuwa tuishi sasa kama zamani, na pia hamaanishi kwamba tuyapuuzie yale ya zamani na       kushikilia ya sasa pekee kama wanavyoshauri baadhi ya watu katika siku zetu hizi wakisema hayo ni mambo ya kizee au kwamba yamepitwa na wakati! Baba Askofu anaamini kuwa “…ya zamani ndiyo busara yenyewe.”    Alisema ni lazima vyombo vya mawasiliano vya kisasa, kwa mfano television, internet na simu vitumike        kuinjilisha, lakini kwa busara ya hali ya juu, vinginevyo ni rahisi mno kupotosha waamini na umma kwa ujumla!
Baadaye Mhashamu alitumia muda uliokuwa umebaki kwa kueleza mambo kadhaa muhimu, na kutoa mahusia mbalimbali kwetu sote:

6. Pastoral Experience: “Basi wakaanza safari, wakapitia vijijini wakihubiri Habari Njema na kuponya wagonjwa kila mahali.” (Lk 9:6). Wakiwa mafrateri walifanya probation ambayo sasa inaitwa pastoral experience. Alisema walitembea kilometa nyingi sana kwa miguu. Alitoa mfano wa Parokia Bugene ya Jimbo Katoliki Kayanga iliyokuwa kubwa sana; sasa imegawanywa katika parokia kumi na moja! Wakati huo ilikuwa ya Jimbo Katoliki Rutabo,     ambalo ni Jimbo Katoliki Bukoba kwa sasa.
Baba Askofu aliwahi kupangwa huko akiwa frateri,       ambapo alisafiri kwa miguu toka Bukoba! Pia akiwa parokiani Bugene yeye na wenzake walitembelea familia mbalimbali kwa miguu. Alionekana kuonesha umakini zaidi alipozumgumzia suala hilo, akisema, “…familia zote bila ubaguzi.” Hivyo alitoa ufafanuzi kidogo kwamba     hawakubagua kati ya familia za Wakristo na Waislamu au watu wasioamini na wa dini nyinginezo, pia si kati ya    familia tajiri na maskini, jambo ambalo alisema kwa sasa linapuuzwa vikubwa! Mimi nauona zaidi ukweli huu katika maneno ya Bwana wetu Yesu Kristo mwenyewe, “Nendeni basi mkawafanye watu wa mataifa yote kuwa wanafunzi wangu…” (Mt 28:19). Halafu Baba Askofu alisema       matokeo yake hayakuwa mabaya, kwani licha ya kwamba mahali pengine hawakupokelewa kabisa na pengine   walitukanwa, mahali pengi zaidi katika familia hizo      walipokelewa vizuri tu na kusikilizwa, ambapo waliwafariji wagonjwa, kuwaombea na kueneza upendo na        uchangamfu kati ya wanafamilia. Zaidi ya hayo, wao  walipata mambo mengi ya kushirikishana wakati wa faragha, na hivyo kuimarika zaidi katika utume halisi  unaoendana na mazingira yao.

7. Recreation: “Twendeni peke yetu mpaka mahali pa faragha mkapumzike kidogo”(Mk 6:31). Kama alivyokwishasema, yeye na wenzake walishirikishana waliyoyaona katika shughuli zao za kitume wakiwa mafrateri. Hivyo aliweka msisitizo mkubwa kuhusu kufanya recreation pamoja kati ya mapadre na kati ya wanafunzi wa upadre ili wapate kuburudika, kuchangamka na kuleta mawazo yao pamoja, pia kupunguza mashaka na dukuduku zao.

8. Uvumilivu na Kumtegemea Mungu katika Maisha: “Lakini atakayevumilia mpaka mwisho ndiye atakayeokoka” (Mt 24:13). Baba Askofu ameeleza juu ya uvumilivu, kutokata tamaa na kumtegemea Mungu.      Alitueleza shida nyingi walizopata katika kusoma kwao na hata baada ya kuwa mapadre. Akiwa mwanafunzi, alitembea kwa miguu kutoka Rubya hadi Mugana (zaidi ya    kilometa 130)! Mara nyingi alivimba sana miguu na akalazimika kupumzika majuma mawili baada ya safari. “Mtaniuliza kama wengi walivyokwishaniuliza, ‘Je,          hakukuwa na magari, hata walau lori?’
Magari hayakuwepo, na hata hayo malori pesa ya nauli haikuwepo…” Eti zilihitajika shilingi mbili toka Rubya hadi Mugana!

Baada ya kuwa padre, yeye na wenzake kumi na saba walipata magumu mengi mno baada ya Wamisionari kuondoka Jimboni Rutabo na kuwaachia jimbo chini ya uongozi wa Askofu Laurian Rugambwa. “Kwa kweli       tulipaswa kufa kwa kazi ngumu, lakini Mungu tu alipenda  tuendelee kuishi!” Alisimulia alivyokwenda siku moja    kigangoni Igoma, vijana wawili wakaja kumlinda usiku kwani alilala karibu na njia ya simba!
Usafiri wa pikipiki nao ulikuwa wa taabu kweli hasa wakati wa mvua. Tulicheka sana alipotwambia siku moja         alianguka mara saba kwa sababu ya utelezi lakini         hakuumia! Kutokana na uzoefu wake huo katika utume, Baba Askofu anakemea vikali tabia ya woga hasa mbele ya magumu. “Problems are meant to be overcome”      alisema Mhashamu. Pamoja na hayo, anasema kuwa matatizo humfanya mtu afikiri zaidi. Alisema wao       walifanya kazi katika mazingira magumu sana lakini     hawakukata tamaa tena hawakuyakimbia matatizo ila      waliyakabili. “Kukimbia tatizo si kutatua tatizo. Vijana,   jitahidini kuwa watu wasiokatishwa tamaa na mambo madogomadogo na kuacha wito mkifikiri kuwa ndio namna ya kutatua matatizo yenu”, alituasa.
9. Kuwaamini na kuwatumia vema Wakristo: “…Kichwa hakiwezi kuiambia miguu: ‘Siwahitaji nyinyi’ (1Kor 12:21). Katika shughuli nyingi hasa za ujenzi wa shule Baba Askofu aliwatumia wakristo, akifanya kazi nao. Kwa mfano alisaidiwa sana na wakristo wa parokia Rutabo katika ujenzi wa shule ya msingi Ilogero. Wakristo hao walisomba miti tangu mapema asubuhi hadi saa saba mchana, ambapo walianza kuimba wimbo: “Byaboneka ebya Daudi, Akasiga abirangire, Ati: mulibona Mungu, Alitwaza abantu omuti.” Hapo Baba Askofu aligundua kuwa wamechoka sana, akawanunulia pombe ya asili “Lubisi”. Baada ya kunywa na kufurahi, wakaimba wimbo huu: “Oyekwate abashaija, abashaija bemela ebilija…”

10. Kuishi katika Ukweli: “…na kwa ajili hiyo nimekuja ulimwenguni kuwaambia watu juu ya ukweli” (Yn 18:37). Akiwa mhusika mkuu wa mambo ya Elimu Jimboni, mapadre wenzake walimshangaa jinsi alivyoweza kupata fedha alizozihitaji toka kwa mweka hazina wa jimbo, maana wao walikataliwa mara nyingi! Walipomuuliza aliwajibu kwamba yeye alieleza ukweli daima kwa mweka hazina, halafu fedha aliyopewa aliitumia kama alivyokuwa   ameahidi na si kwa malengo mbadala kama wafanyavyo baadhi ya mapadre hata sasa sehemu mbalimbali: “Pigania ukweli hata kama itakutia hasara, naye Bwana Mungu atapigania” (YbS 4:28).

11. Neno la Mungu daima ni jipya: “Mbingu na dunia    zitapita, lakini maneno yangu hayatapita kamwe” (Lk 21:33). Baba Askofu alishauri tukumbuke daima kuwa Neno la Mungu halizeeki; ni jipya daima kwani huendana na nyakati zote na matukio yote! Akitoa mfano katika hili, alizungumzia madhara ya dhambi ya asili ambayo ni wazi yanadumu hata sasa. Kutokana na dhambi ya asili    kumekuwa daima na watu wema na wabaya maana ibilisi yuko kazini muda wote akijaribu kutumia vizuri udhaifu wetu. Wengi wanahusisha mauaji yanayotokea sasa duniani na ongezeko kubwa la watu; kwamba raslimali na nafasi zinapungua duniani. Ila Kaini na Abeli ambao licha ya kwamba ulimwengu mzima ulikuwa wao peke yao kwa kuwa watu walikuwa hawajaongezeka bado, nao waliiona dhambi ya mauaji!

  
12. Mfano mzuri wa Hayati Mwadhama Laurian Kardinali Rugambwa: “Wakumbukeni viongozi wenu waliowatangazieni neno la Mungu. Fikirini juu ya mwenendo wao, mkaige imani yao” (Ebr. 13:7). Mhashamu Nkalanga    hakusita kuzungumzia utendaji kazi na uongozi wa   Mwadhama Kardinali Rugambwa, kwamba alikuwa mfuatiliaji hodari sana katika shughuli za jimbo, na hasa katika matumizi mazuri ya pesa. Pia alitwambia kuwa Kardinali Rugambwa alipokuwa Askofu wa Jimbo Bukoba alitunga Syllabus ya mahubiri jimboni ili watu wote      jimboni wapate mahubiri yaleyale siku za Jumapili, tena angeweza kufika Kanisani wakati wowote ili kubaini kama utaratibu huo wa mahubiri unafuatwa au la.

13. Uwajibikaji wa Padre Gervase Nkalanga: “Bila shaka mmekwisha sikia kwamba Mungu, kwa neema yake, alinikabidhi kazi hii niifanye kwa faida yenu” (Efe 3:2). Askofu Nkalanga aligusia suala la utendaji kazi wake mwenyewe akiwa padre msaidizi Parokiani Rutabo. Akiwa Mkurugenzi wa Elimu wakati huohuo, alitakiwa kufanya kazi nyingi hasa za “kudraft” barua zilizochapwa baadae na typist wake, halafu kuzipeleka posta kila siku!  Kwa hiyo yeye na paroko wake walilazimika kufanya kazi hadi usiku wa manane. Askofu Rugambwa alipogundua hilo alilalamika sana akitaka wawe wanalala mapema. Lakini wao walikuwa wakiziba madirisha kwa blanketi ili Askofu asigundue kuwa taa inawaka, maana hawakuwa na jinsi hata kama walimheshimu na kumwogopa sana: “Kwa hiyo, nawaombeni msife moyo kwa sababu ya mateso  ninayopata kwa ajili yenu, maana hayo ni kwa ajili ya  utukufu wenu” (Efe 3:13).

   
14. Askofu Nkalanga na Masomo ya Sayansi: “Kama una hekima, itakufaa wewe mwenyewe; kama ukiidharau, wewe mwenyewe utapata hasara” (Meth 9:12). Baba   Askofu Gervase Nkalanga alituambia alivyopenda sana wanafunzi,  hasa waseminari, wasome Sayansi. Kwa     juhudi zake kama Askofu msaidizi wa Jimbo la Bukoba  aliweza kushinikiza zijengwe laboratories za Physics na Chemistry seminarini Rubya, ambazo, pamoja na vifaa vyake vyote,  ziligharimu shilingi 42,000 za kitanzania wakati huo: “Wanaompenda Hekima humwona kwa     urahisi, wanaomtafuta Hekima humpata” (Hek 6:12).

15. Askofu Nkalanga na Ujenzi wa Makanisa: “Yeye ndiye atakayejenga nyumba kwa ajili ya jina langu na kiti chake cha enzi cha ufalme wake nitakiimarisha milele” (2Sam 7:13). Baada ya Kustaafu Uaskofu, alikaa Parokiani Kishogo kwa muda wa miaka nane. Huko alijenga vikanisa
vidogo (vigango) vitano; vitatu vya kudumu na viwili vya muda. Baadae alijiunga utawani. Akiwa mtawa          amewajengea waseminari wadogo Kanisa zuri sana huko Nakagugu jimboni Songea, lililobarikiwa na Mwadhama Polycarp Kardinali Pengo.

16. Askofu Nkalanga na Mahitaji ya Mafrateri: “Najua hali ya kutokuwa na vitu na hali ya kuwa na vingi.              Nimejizoeza kuridhika katika kila hali na mahali; niwe nina cha kutosha au nina njaa; iwe nina ziada au            nimepungukiwa” (Fil 4:12). Ametueleza jinsi alivyomaliza matatizo ya mafrateri wake 35 ambao wakati huo, akiwa Askofu Jimboni Bukoba, walikuwa hawapewi tena pesa ya matumizi shuleni kwa kuwa jimbo lilikuwa na hali ngumu sana kiuchumi kwani misaada kutoka Roma ilikuwa
imesitishwa! Basi aliwaita wote kabla ya kurudi shuleni na kuwasihi wamweleze matatizo yao ya kweli, akiwataka kila mmoja wao kuandika kile ambacho hakuwa nacho kabisa. “Niliwapatia wote mahitaji yao nikianza na wale waliohitaji zaidi, na wote wakatosheka.” Aliongeza kusema kuwa ukweli ni kwamba Kanisa Katoliki ni Moja, hivyo hakusita wakati wa uongozi wake kuwasaidia hata mafrateri wa majimbo mengine waliosomea Ntungamo kwani maaskofu wao walikuwa mbali nao.

Mwisho tulimsindikiza Baba Askofu kuelekea kwa masista wanaohudumia hospitalini Kibosho ambao alisali nao    masifu ya jioni siku hiyo. Sisi tulirudi seminarini tukiwa na furaha kubwa, huku tukiyatafakari maneno mazuri na mazito sana ya Baba Askofu Gervase Nkalanga: “Baadaye, wale sabini na wawili walirudi wamejaa furaha… ‘Nakushukuru Baba, Bwana wa mbingu na nchi, kwa kuwa mambo haya uliwaficha  wenye hekima na akili, ukawafunulia watoto wachanga…’ ” (Lk 10:17, 21).
Yapo mambo kadha wa kadha tuliyoyatambua kwa Baba Askofu, na yaliyokonga nyoyo zetu kwa namna ya pekee siku hiyo; ni mafunzo muhimu sana kwetu, na tunatamani yawe ya thamani kwako msomaji vilevile:

Imani thabiti: Baba Askofu ni mtu wa Imani isiyoteteleka. Anamwamini sana Mungu na msaada wake kwa watu wake, “Kwa kweli tulipaswa kufa kwa kazi ngumu, lakini Mungu tu alipenda tuendelee kuishi!” Hakika Baba Askofu anayaamini maneno ya Bwana wetu, kwamba hatuwezi kujivunia chochote pasipo Yeye (Yoh 15:5). Kwa hiyo alisisitiza sana umuhimu wa sala kabla ya shughuli nyingine yoyote ile; “Ora et Labora” na sio “Labora et Ora”.

Kukubali kulelewa: Kwetu sisi tulio bado katika malezi ya wito wa Upadre tunahitaji kuzingatia kikamilifu malezi   tunayopewa tuweze kuwa emontionally prepared” kwa kazi isiyo rahisi tunayoiendea. Bila shaka Baba Askofu   aliyazingatia maelekezo na mazoezi yote ya kiroho na
kimwili wakati wa malezi seminarini ndiyo maana alikuwa “emotionally prepared”. Imemsaidia kuwa na uvumilivu wa ajabu na kutoathirika kisaikolojia (depression) pale  alipopambana na magumu; magumu ya kutisha, mfano kuhudumia jimbo lenye mapadre kumi na nane tu baada ya wamisionari kundoka, tena chini ya askofu mkali na mfuatiliaji sana kama Kardinali Rugambwa, kusimamia kazi ngumu na watu wanaolalamika, kuhakikisha mahitaji ya mafrateri wote akiwa Askofu wa jimbo baada ya kusitishwa misaada yote kutoka Roma, n.k.

Kujitoa kikamilifu: Katika masimulizi yake yote tumeona jambo kubwa na lililompa dira ya mafanikio Baba Askofu ni kutojibakiza! Mara nyingi tunatamani kutenda mema mengi kutoka ndani kabisa ya mioyo yetu lakini utekelezaji huwa haba kabisa kwa sababu ya kuhurumia miili yetu, mali zetu, na sababu nyingingezo maarufu kwa kutanguliza faida binafsi! Jinsi Baba Askofu alivyotembea kwa miguu, alivyochapa kazi hadi usiku wa manane, alivyokuwa mwaminifu katika masuala ya fedha,   alivyosimamia ujenzi wa makanisa, na alivyovumilia hatua na masharti yote ya kuwa mtawa, inadhihirisha alipingana vikali na ubinafsi katika kumtumikia Mungu na watu wake.

Unyenyekevu: Baba Askofu ni mnyenyekevu. Tunaliona hili katika matendo yake kama alivyotusimulia yeye, pia namna tulivyojisikia sisi kuwa naye kwa muda huo mfupi na thamani kubwa aliyoonesha kwetu wadogo, jinsi asivyosahau kutaja wazi sifa na mafanikio ya wengine  kuliko mapungufu yao, anavyosema ukweli juu yake mwenyewe pasipo kujishusha mno wala kutia chumvi, lakini zaidi alivyoamua kujiunga na kumudu maandalizi na maisha ya Utawa akiwa Askofu!

Uaminifu katika Wito: Nakumbuka Baba Askofu       alivyotuambia amefanya Jubilei ya miaka 25 ya Utawa, 48 ya Uaskofu, 59 ya Upadre, na 90 ya kuzaliwa! Baada ya miaka takribani 30 ya maandalizi makini, Shemasi      Gervase Nkalanga alipewa daraja takatifu la Upadre. Sisi mafrateri wenye miaka pungufu ya 28 ya kuzaliwa     tunapata swali gumu sana: “Hivi amewezaje mtu huyu kuishi miaka ‘132’ akiwa padre, askofu, na mtawa?      Hakuwahi kweli kupata wazo la kujaribu wito wa ndoa walau kwa robo tu ya muda wote huo? Kwa nini hakulitii wazo hilo? Je, amepungukiwa katika ubinadamu wake?” Hata hivyo tunafarijika sana maana jibu tunalo kutoka kwa Baba Askofu mwenyewe kwenye mafundisho manne yaliyotangulia hapo juu; Imani thabiti, kukubali kulelewa, Kujitoa kikamilifu na Unyenyekevu.

xxxxxxxxxxxxxxxxx  MWISHO  xxxxxxxxxxxxxxxx

N.B.

1. Maneno ya Lugha nyingine yametumiwa na Baba Askofu hivyo hivyo
yalivyo, isipokuwa mawili tu ya mwisho. Nimejaribu kuyatafsiri yote kama ifuatavyo:

· Tuteile Eisikuikuru (Kihaya): Tumesherehekea hasa

· Commentary (Kiingereza): Fasiri

· Mulching: Kutandaza majani shambani ili kuhifadhi unyevu na kuzuia magugu

· noviciate: unovisi

· motto:   mwongozo

· Ora et Labora (Kilatini): Sala na Kazi

· meditation (Kiingereza): Tafakari

· Examination of Conscience: Kuchunguza dhamiri

· recreation: mapumziko

· vespers: masifu ya jioni

· television: televisheni (TV).

· Internet:  intaneti, mtandao wa mawasiliano wa kikumpyuta

· Pastoral Experience: Uzoefu wa kichungaji

· probation:  majaribio

· Problems are meant to be overcome: Matatizo yapo kusudi      tuyashinde.

· Lubisi (Kihaya): Pombe ya asili kwa wahaya, itengenezwayo kutokana na ndizi mbivu.

· Byaboneka ebya Daudi, Akasiga abirangire, Ati: mulibona Mungu,
Alitwaza abantu omuti: Yametimia aliyotabiri Daudi akisema: Mtamwona Mungu, naye atatawala kwa njia ya mti (msalaba).

· Oyekwate abashaija, abashaija bemela ebilija: Shirikiana na wanaume, wanaume huhimili vishindo.

· Syllabus (Kiingereza): Muhtasari

· draft:  andika kielelezo, ramani, au mchoro wa jaribio la awali.

· Typist:  mpiga taipu, mchapaji.

· Laboratories: maabara

· Physics:   Fizikia, somo mojawapo la sayansi katika shule za     sekondari.

· Chemistry:  Kemia, somo mojawapo la syansi katika shule za    sekondari.

· Labora et Ora (Kilatini): Kazi na Sala

· emotionally prepared (Kiingereza): kuwa umejiandaa kihisia.

· Depression: mtindio wa akili, mfadhaiko.

2. Nukuu za Biblia zimeongezwa kadiri nilivyofikiri inafaa.

19. WATUSIGIRA AKABONERO K’EIGUZI

Bya: Frt. Philbert Beda Mutalemwa

Theol. II: Kipalapla

Mungu akatutonda katumumanya,       katumugonza, katumuhulirage omunsi, tukamara tukamusingiza eirai n’eirai    omwiguru. Ogu mweto gwa buli kaishe muntu wena abatiziibwe mara olinya ajwangaine n’eklezia. Mazima kwo nigwo mweto gwaitu gwa mbele. Aho kityo kisaine tuteho amani kuhikyage    karugendo byona eby’Omukama Mungu  alikutwenza orwo tukyali omunsi omu.

Ntulagirwa uikimanya kabutekire okwo omunsi omu, ichwena nitushura amakumbi kusha, nitushusha           okwotubona abagenzi. Omukunirwa Padre Novatus Rugoye yatwebembeire owa Isheichwe ali omwiguru. Nkokwo tushoma omu nshala ya Isheichwe ali omwiguru, tuti ‘ebyokagonza bibe’, omugenzi Padre Rugoye mazima kwo Rugaba yakutwara tukyakwenda muno, kyonka   watusigira akabonero k’eiguzi. Omukama w’endimiro ogu agondize kukwinura, asinge akutunge emperwa        y’omwiguru oshemererwe nawe eirai lyona. “Omukama ayakututungire niwe Mukama ayakutwara; ahaisilizibwe Omukama”, (Yob1:21). Amina.

Bikaba bili ebiro makumi gabili na bishatu, omwezi gwakabili omwaka ogu gwa 2011, omurwakashatu esaa mukaga z’ekiro nirwo Omukama Mungu yayesire       omuhelezawe, omugonzibwa Padre Novatus Rugoye. Orwo naboine akabarua k’okubika kuraba omu kasimu kange, mazima nkagwa omu kitangaro mara nkatwara   eibanga lingi kwikiliza okwo omukuru yatabara.

Aho nkabona amalira gabanza kushesheka, nti            Mutalemwa tindemwa, eki kyamara amagara. Nkyonka ekibundo ekyo kikebemberwa ekyo omuhaya ayeta    ekyebikiro. Ninyijuka omukiro ekyo orwo mukuru      yaturugaho, inye mbali nabaire ndi tinaboine turo nakake, orwenshonga eiguru likahinduka omu saa zike, endabyo, omuyaga nyantarumushwa, omwilima dindindi, hamoi n’enkuba nibyo byabaire nibitwarangana omukiro ekyo. Aho ebitekelezo binyizira bingi nangu nebyo ntakatekerezaga, byona bingereka. Kumbe kaziro kikaba kili kyebikiro. Mwalimu wange ohumure n’emirembe.

Omukunirwa omugenzi Padre Novatus Rugoye yatusigira akaijuko k’amani. Nkabanza kumanya omukuru ogu, kwema omwaka gwa 1999, orwo yarondwa kuba mukuru w’eseminari ya Rutabo. Omumwaka ogwo, nkaba ndi omu darasa ya mushanju, aho ndinzire n’ekihika kihango muno kugya Rubya Seminari omwaka 2000.

Omukuru akashobokerwa okwo twabaire tuli bana bato, kityo akatulera hamoi n’okutuhabura nk’okwo omuzaire alera omwanawe. Buli kanya yazokaga ali  w’okushanduka, mara mazima kwo nikwo yabaire ali. Obufurabwe,        engonzize, obuganyizibwe, entwaza za wenene, tuti       okwobona omuzaire n’omwanawe. Ebi byona n’ebindi ebyontaijuka kugambaho, bikankora kwegomba kwikara Rutabo Seminari, n’orwo nabaire nyin’orwoyoyo rw’okugya Rubya seminari. Padre Novatus Rugoye ninkusima,    Omukama asinge okulongore. Watusigira akabonero k’eiguzi.

Mukuru, leba ebiraba byawe bya mbele ebyo watwekire Rubya Seminari omwaka gwa 2000. Ebyo ebiraba,         bafuratera, Emmanuel Kamugisha, Philbert Mutalemwa na Viator Mujuni.  Nitukusima muno aha rw’obujuni bwawe enkuyanja. Ebyo yatugambiraga amakiro ago orwo      twabaire tuli bato omuseminari ya Rutabo, nibyo tukyatambukiraho kugoba makiro aga. Mara buli kanya orwo twatanganwaga yatwebugaga okwo tuli banabe bambele kutweka omuseminari ya Rubya. Kandi omukuru yatukomekerezaga kutamu ekihika omu rugendo rwaitu, tubase kugobesheleza kilinya ekyatwimukize. Mazima twashasha, mara twanyagwa, kyonkai ebyo byona         nitubihongera Omukama.

Omugenzi Padre Rugoye nibakasinge muno, tuli        omurugendo tutailemu amani tubase kugobesheleza     kilinya ekyo wabyaire omul’ichwe kwema omwaka gwa 1999. Ichwe tukakugonza, kyonkai Mungu Omushobora byona yakugonza kutushaga, mpaho wenene ogwo      Rugaba asinge akutunge obuhumuro n’emirembe, ekiro kimoi tutanganwe ichwena omwiguru tumusingize eirai lyona.

Tukebuke enyuma ichwena enganzi z’omukuru omugenzi Padre Rugoye tulebe eikoralye omu Dayosisi ya Bukoba. Omusaserdoti ogu akab’ali mazima kwo mukozi w’emilimo. Akaijuko ako yatusigira akatalyebeka,       seminari yaitu ento eya Rutabo.

Omumyaka yawenene egyo tuti ikumi n’ebili (12) omu seminari ya Rutabo, akakora eby’amani. Eseminari yaitu kanya aka neyengelera nk’eizoba, leba abaseminari baitu okwo balikukorage emitihani, kandi abaanabo                kubatengyaho kuhoya empoya  z’orulatini, wakugira oti shana bakazalirwa Roma, leba nyarubanja y’eseminari   enshakara, enyoya, enchoncho, entobe, enjunje, tuti buli kakulya ka buli ngeli nikashangwa omulinyarunja egyo.

Ebyo byona, eikora ly’omugenzi Padre Rugoye. Waitu ogizire mahyo, mpaho waitu olibatege, Ruhanga akutore omuruganda rw’abakatifube. Leba na SHIKWAKA yona omuli Bukoba nabo nibachura- nibaboroga, mbalizibwa omugonzibwa wabo. Byona nitubiheleza Omukama.

Mpaho ahanzindo, ninshura nokuha mpola abaferwa bona kandi n’abakyajunaire aha kurugwaho omugonzibwa     Padre Rugoye. Owa mbele, omwepisikopi waitu Nestori           Timanywa owa Bukoba Dayosisi, owa kabili, mwepiskopi Method Kilaini, eka yona y’omuseminari ya Rutabo n’omukigo hamoi n’abasaserdoti bona. Waitu mpola muno. Abazaire b’omugenzi, abarumunabe, abanyaruganda, abanywanyibe na inywena abaana b’Omukama, mutai n’ekibundo kya Februari 2011. 

Inye agange nig’ago, tugendelere kumushabira, Mungu Omushobora byona asinge alebe omuherezawe, na byona ebyo yakozire omu myakaye tuti ikumi na mushanju (17) y’obusaerdoti, ahanzindo amutunge elongoro y’eiguru. Mungu asingizibwe eira lyona. AMINA.

20. SHOCKING, DEEPLY PAINING, UNBELIEVABLE!

By Frt. Benedict Kweyamba
     Philos. II: Kibosho

“An adjective should agree with a noun in gender, number and case.”
Dancing like Brighter Grammar         cartoons; trying hard to hammer and make English sink into the tender minds of young future priests…
Going around from time to time;   morning, afternoon, evening and even late at night, just trying to make sure the young ones entrusted to his care are in a tranquil and absolutely safe situation... These are just a few events that remind us of those days when we were with our former beloved teacher and formator, father and really caring guide of his little flock!
This is no other than the late Rev Fr. Novatus Rugoye! Reflecting on the past, whoever has been under his tender care, especially as the Rector of Rutabo Preparatory Seminary will certainly agree with us as we acknowledge him as one of the Best Teachers ever. His image remains
so vivid in us that the fact of his sudden and unexpected demise becomes exceptionally incomprehensible!

We remember very well his charming way of teaching and caring, his love for truth; scolding and occasionally       applying “mujeledi” where need arose, especially to those who were most stubborn among us, in order to help us listen and heed to what he was telling us.

“I see only one and a half people who will be going to Rubya… he! he! heee!!!” This was how he often            encouraged us when we were approaching the end of standard seven; with a purpose of making us study hard for the last Examination which we used to seat for after the National Examinations, and which we understood was the sole determinant of our qualifying to join Rubya Junior Seminary thereafter. It was a tough thing, but due to that ‘threat’ we studied even harder than we did for the National Examinations.

Tears might fill the bucket if I prolonged this kind of flashback on the beautiful “flower” that has nevertheless so sadly withered away just as it smilingly sprang into the sight of many of us, offering such a great hope to the  service of God’s people! What we -Rubya/ Rutabo     Seminary Alumni and the current students- can say is, “Forgetting you will take us so long, perhaps till Lake   Victoria gets dry! Our memories will ever retain you today and all times until we happen to meet once again in heaven- for that is the hope great in us- where we will be united again.”

***** REST IN PEACE REV. FR. NOVATUS RUGOYE *****

21. WAGENDA OKYANURA

Bya: Frt. Deodatus Katunzi Kagashe

Theol. III: Kipalapala

1. Kristu wenka niwe shubi, nsimbagilizo yaitu,

Okukeisa ti kubi, ekishuro ti kyaitu,

Mara nu tibyalubibi, le Kristu shubi yaitu,

Omukunirwa Rugoye, Padre wagend’okyanura.

2. Omukama yayenzire, byona ngu alahangire,

Mazima nu  kyabaire, toinakwo wakwikaire,

Rwona  nikwo twakwenzire, kwikara tukulebire,

    Padre Rugoye humura, mara wagenda okyanura.

     

3. Ow’engonzi malimali, Padre nikwowabaire,

N’engesho za buli ngeli, omuliwe zizokire,

Tibyakutela kikuli, inya nikwoikaire,

    Wagenda okyanura, Nyakusing’akulongore.

4. Ichwe tukweboneire, na kandi tukuhulire,

Mara tiwayeganyire, gujwa na bukakeire,

Ntubon’ebishobokire, niby’owatukoleire,

   Padre Rugoye humura, tuti wagend’okyanura

5. Leba na BAWA nelira, watusiga twashukura,

Alichwe nu okyalora, ebikorwa tikubalura,

Ow’amaisho bulura, ebi tibyakubalura,

Padre Rugoye humura, mara wagenda okyanura.

6. Ebyo otukoleire,  namwaha tukwatilire,

Mazima tubilebire, elaba mitambukire,

N’emirembe ohumure,  ntuguma tukushabire,

Padre Rugoye humura, mara wagenda okyanura

7. Seminari ya Rutabo, le kabonero karungi,

Bukoba de Rubya nabo, okakorayo kurungi,

Kashambya yona Bugabo, tiwabaire mukengi,

Okeiyayo kukora, Padre Rugoye kasinge.

8.  Ekigwa le tikiraga, otusigire tulebire,

WAWATA nibakuiga, abaana bab’obalere,

Bingi nangu tukyayega, nti nirwo tubuluire,

Padre Rugoye humura, mara wagenda okyanura.

9.  Kandi na mbali waruga, ab’oruganda twayuga,

SHIKWAKA neneganega, le twaba tukyakwetaga,

Nimbigambir’omumbaga, wasiga nitutiliga,

Padre Rugoye humura, nikwo wagend’okyanura.  

10. ’Banya BAWA twashukura, ntulagirwa kutoroma,

    Nti nikwo tulatomera, le bingi  mun’ebitoma,

     N’engonzi byona ntutora, n’entanda tuti twakoma, 

     Mukuru mpaho humura, twakuta ow’Omukama.

11. Owa Yesu Omukama, emitima netekana,

     Na nyinaichwe nitwema, na Maria ntutongana,

     Omunshala twayekoma, nu tibya kukumbitana,

     Mara Yezu Kristu wenkai, le niwe yawe rongoro.

12. Enzindo nikwokugwisa, Ruhanga akutorege,

Enshala nituhamisa, obase kutambukage,