EBILIMU
1. Omwanjuro (Frt. Delphinus R.)
2. Esiimi (Frt. Nicolaus M.)
3. Waseminari Wakuu (Mhariri)
4. Bodi ya Uhariri
5. “Inya Nitubasa” (Frt. Florence K.)
6. Eshapuli (Frt. Principius K.)
7. Orulaita Embwa (Frt. Nicolaus M.)
8. Pongezi
9. Obusaserdoti (2009)
10. Wanajubilei
11. Ija Tuhondere Yezu (Frt. Philbert M.)
12. Padre Huyu Leo (Frt. Deodatus K.)
13. Eirogo Libayo? (Frt. Florence K.)
14. Omugenzi Fr. Sadoth (Frt. Valence R.)
15. BAWA Furahia (Frt. Deodatus K.)
16. Rambirambi
17. Priest’s Dilemma
1. OMWANJURO
Bashomi ba BAWA abagonzibwa, KRISTU, SHUBI YAITU!
Waitu nimbagiza mahyo omu ikora lyanyu. Ninshubira Omukama Ruhanga naliha egoshoko.
Akagazeti kaitu ka BAWA katuruka elya 37. Nitusiima Ruhanga hamoi na bona abatujunire tukabasa kukaturukya mara nitubashaba obwongerwa. Kyonkai nitushaba okukiraho tweiheyo kuandika olwokuba otuhandiko nitugenda nituleba.
BAWA tusaine kusiim’Omukama Mungu okukiraho omu kirumo eki olwo tuboine amatungwa kaliza: Okukingura ebigo bya Bumbire na Minziro, eitendeka ly’Abasaserdoti banai, okutungwa omwepiskopi Omujuni w’Omwepiskopi waitu hamoi n’omunyaBAWA kuba Nuncio wa mbele omuli Tanzania! Tushabe Omukama agendelere kututunga emigisha.
Omu mwaka ogu ogw’Obusaserdoti, tushabire abasaserdoti baitu hamoi n’emyeto y’obusaserdoti. Kandi ichwena tugendelere kugobesheleza obulagirwa bwaitu omu ngonzi n’omumazima.
Waitu nimbagondeza eishoma lirungi lya BAWA.
Bya: Ishamura
Frt. Delphinus Rwehumbiza
Seminari nkuru—Kipalapala
Mwaka gwa Kashatu—Teolojia
2. ESIIMI
Abakunirwa muno abajuni ba BAWA, Kristu shubi yaitu!
Waitu nitweyambisa obushango obu, kubasimira obujuni bwanyu aha kagazeti kaitu ka BAWA. Omu ngeli alikweshusha, nitweyongera kusiima muno abatukwete aha mukono omw’itera eli:
Rt. Rev. Bishop Nestor Timanywa
Rt. Rev. Bishop Almachius Rweyongeza
Very Rev. Fr. David Mubirigi
Rev. Fr. Adeodatus Rwehumbiza
Rev. Fr. Daudi Kamugisha
Rev. Fr. Stanslaus Mutajwaha
Rev. Fr. Nestor Kajuna
Rev. Fr. Sadoth Rweyemamu+
Rev. Fr. Hubert Rwebangira
Rev. Fr. Revocatus Miiruko
Rev. Fr. Jasson Kaiza
Rev. Fr. Josephat Niwagira
Rev. Fr. Novatus Rugoye
Rev. Fr. Solomon Bandiho
Rev. Fr. Achilleus Rwehumbiza
Rev. Fr. Athanase B. Mutasingwa
Rev. Fr. Marianus Rutagwelera
Rev. Fr. Leodigard Mwesiga
Rev. Fr. Ansgarius Shumbusho
Rev. Fr. Faustine Kamuhabwa
Rev. Fr. Achilleus Kiwanuka
Rev. Fr. Thomas Rutashubanyuma
Waitu nitubasiima muno, nitushaba, Omukama Ruhanga arongore ekihika n’engonzi zanyu.
Waitu batore esiimi zaitu!
Bya: Frt. Nicolaus Matungwa
Ishamura
3. WASEMINARISTI WAKUU JIMBO LA BUKOBA (2009-2010)
MWAKA WA KICHUNGAJI
Dionysius Muchunguzi, Rubya: Rutabo Seminari
Erick Muganyizi, Kagondo: Rutabo Seminari
John Philip Karumuna, Kagondo: Vicar General’s Office
Patience Mutalemwa, Mwemage: Rubya Seminari
Switbert Mujuni, Rukindo: Parokia ya Katoke
MWAKA WA NNE - TEOLOGIA:
Profilio Mulokozi, Bukoba: Segerea.
Remigius Rutashubanyuma, Buyango: Kipalapala.
MWAKA WA TATU - TEOLOGIA:
Delphinus Rwehumbiza, Kijwire, Kipalapala.
Ernest Rugakingira, Rukindo, Segerea.
Florence Kamugisha, Rubya, Kipalapala.
Jovitus Kato, Buyango,
Nicolaus Matungwa, Kassambya, Kipalapala.
Revocatus Rugaihura, Buyango, Segerea.
Samwel Muchunguzi, Kishogo, CUEA.
Wilson Kasigwa, Kashozi, Segerea.
MWAKA WA PILI- TEOLOGIA:
Deodatus Katunzi, Bukoba, Kipalapala
Edson Mutembei, Rutabo, Segerea
Evodius Mwijage, Rutabo, Kipalapala
Narcis Rwegoshora, Mwemage, Segerea.
MWAKA WA KWANZA-TEOLOGIA
Denis Rwamugira, Rubya, Segerea
Emmanuel Kamugisha, Kijwire, Segerea
Philbert Mutalemwa, Rubya, Kipalapala
Viator Mujuni, Rubya, Kipalapala
MWAKA WA TATU - FALSAFA
Almachius Rwejuna, Mugana, Kibosho.
Principius Kamuhabwa, Nshamba, Ntungamo.
MWAKA WA PILI - FALSAFA
Erick Shumbusho, Nshamba, Ntungamo
Valence Rwehabura, Kashambya, Kibosho
MWAKA WA KWANZA - FALSAFA
Avitus Tibaigana, Rutabo, Kibosho
Benedict Kweyamba, Bukoba, Kibosho
Edwin Kaiza, Rutabo, Ntungamo
Godfrey Rubambura, Ichwandimi, Ntungamo
“Mavuno ni mengi lakini watenda kazi ni wachache …” (Lk. 10:2)
5. “INYA NITUBASA”b KAGAMBO K’ENDIKO AHA MUSASERDOTI
Theol. III: Kipalapala
Akagambo “Inya nitubasa” kabaire nfumo y’abantu bangi kwema orwo kagambirwe omutwazi wa Buraki, Baraka Obama. Akagambo konene kake muno, kyonkai kashutwire obusikizi bungi muno, okukiraho ebikwete okuchumbiza obumoi. Abalikwema hamoi nibaikiriza okwo baina obushobora bw’okugobeshereza ekibaimukize omu kwombeka n’okugendereza enteeko.
Ekikuru ti bantu kushoborora okwo balikwetulilira, shana obumoi bwabo obulikubaha okweyemera enzira katengeto. Akagambo konene nikolekya okwo abagambi bali bangi, kyonkai omu bungi bwabo nibemanya okwo bali bamoi. Kityo nikegesa obumoi, ti bwegabe; obwema hamoi, ti bweshungure; obugamba kamoi, ti sira ngambe; obushonda kamoi, ti kashakurano; okukunirana, ti igayangane; okugonzangana, ti maiko; mara ebi nibyo bisindura obujege, bikakuza amani n’obushobora. Abema hamoi basindika eitara.
Omu kushumba embaga ya Ruhanga, Omusaseredoti ayombeka enteeko. Omu kukora atyo aragirwa kubanza kusimba enyomyo z’obumoi, kuleta hamoi abantu omu kwikiriza, omu kushubira n’omu kugonza; kandi kubagumisa omu bumoi obwo. Aho nirwo enteeko egira obumoi bw’amazima, neyesimbagiriza omu bumoi bw’Obushatu Obutakatifu.
Enteeko eyab’egyo teshobora kwombekwa bweshungure, etaija ekagaaruka. Kwija kumanya okwo aina obushobora bw’okwombeka enteeko, omusaseredoti aragirwa kubanza kumanya okwo aina obushobora bw’okwema hamoi n’abandi. Aragirwa kurundanisa hamoi obushobora bwe n’obwa abakuru be n’embaga yona eyo bamukwasize. Omu kurora hamoi n’omu neema za Ruhanga, bashobora kwombeka Eklezia.
Amagezi g’Obumoi buli Muntu azarwa nago
Kwema orwo abanza oburora, omuntu ahiga egoshoko n’okushubira obuhikilire. Yaba muntu omoi, muterano gw’abantu, anga ihanga, nangu n’edini; omuli byona bahiga kwechungura kuruga omu bujege n’obuteyamba, babone kuba bantu abahikire. Omu kuhiga obuhikilire omuntu agira ensimbagirizo ehabura ebitekerezo n’ebikorwa bye. Ebi byona bihondera okwo omuntu ayetekatekire, obushobokerwa bwe, emihanda y’okuhiga ekimwimukize, obweyemamu, amakiro n’okwo oburora bwolekeize.
K’omuntu ayesimbagiriza omu kweyenda, kweshaijaza n’okwetungumika, akajamya obumoi n’enteeko aba najurunguka. Ogwo aba nahiga kugoshoka omu kujangura banu n’okusindagira abajege! Eikuru nilyo lizara ebi byona, abantu bakaitanira eitunga n’obutwazi, bashobore kugerera abandi. Egi niyo shobe eleta amaiko n’ebita omu maka, omu nteeko n’omu mahanga.
Omu rubaju orundi aliho ensimbagirizo y’obumoi. Egi niyo eyombeka enteeko. Ekigendelero kiba kwinunura- ngana, abantu kwehulira okwo bali bamoi, bakategeka hamoi, bakabiba hamoi, bakabagara hamoi n’okugesha hamoi ebiraba by’engonzi. Akatima k’obumoi n’enteeko, buli muntu atonzirwe nako. Abandi bagonza kukasindagira n’okukehugisa, kyonkai tibabasa kukenyukuramu. Omuntu tashobora kurora nka kizinga. Arora omu nteeko y’abantu, nk’okwo azarwa abantu, akalerwa abantu, n’okujanjabwa abantu kugoba aha nzindo.
Ensimbagirizo y’Obumoi omu Nteeko ey’Omusaserdoti ayombeka
Enteeko yonayona, y’edini anga y’eihanga egira ensimbagirizo y’obumoi. Omu ngeli elikweshusha, enteeko eyo omusaserdoti ayombeka, tekuma bantu kubaleta hamoi kushai, nawe ebatahya omu ngoma ya Ruhanga. Omukama Mungu niwe agiha oburora, mara wenene niwe aba nsimbagirizo y’obumoi bwayo (1Cor.3:5-17). Omusaserdoti atungirwe obushobora, bw’okwombeka enteeko, kugyebembera n’okutagaitira oburungi bwayo omu mateeka ga Ruhanga.
Kyonkai twijuke okwo enteeko eba muterano gw’abantu. Obwema hamoi bwabo bwitoitora oburora n’okwikiriza kwabo. Omuturanwa gurungi omunsi omu gubaha obweyendezi n’eshubi y’okutora enema za Mwoyo Mutakatifu omu burora bwabo bwa buli kiro. Rwona okwo omuntu achuma omwoyo gwe aba nikwo abitungwa. Kwakwo enema zizara ebiraba birungi k’abantu baba betekatekire kurungi kuzihabwa. Eki ni hamoi n’oburora burungi n’okugonza abandi nk’okwo omuntu wenene alikwegonza. Kandi enema ziba burora bwa Mungu omu mwoyo gw’omuntu. Kityo zimuletera obumoi n’Omukama Mungu, zishuba zihamisa obumoi n’abantu. Egi niyo nteeko ey’amazima, eyesimbagirize omu kugonza Mungu kukira byona n’omu kugonza abantu bona.
Mungu nanye nitushobora
“Ninshobora kukora buli kantu omuli wenene alikuntunga amani.” (Phil.4:13)
Omusaserdoti ayemanya okwo alikushobora kugobeshereza kurungi emyoga ye. Omuli byona amanya okwo atali wenkai, shana nayema n’Omukama Mungu, ayamuronkire, akamutendeka n’okumukwasa emyoga kaliza. Tikisaine kugamba ati “ninshobora” shana ati “Mungu nanye nitushobora.” Narwo aijuke okwo ow’alikwema nawe aba Mushobora byona. Aho wenene asigalira kwehongera Mungu kakimoi, omu kwegashaniza, n’omu kurora kurungi ekigambo ky’Omukama. Aguma kugoba hai muno na Mungu, omutonzi wa byona, omugonza byona, mulinzi wa byona, muchunguzi mara niwe aleta byona hamoi omuli Kristu n’omu bumoi bwa Mwoyo Mutakatifu.
“Narwo tinye, shana ekisha kya Ruhanga omuli inye.” (1Cor.15:10)
Omusaserdoti aragirwa kusiima ekisha kya Ruhanga orw’okuba nikyo kimuha obushobora bw’okukora kurungi. Omu bwetohya aikiriza kuba kikwato kyokushurulira abandi ekisha kya Ruhanga. Kityo taina kukora atemire hamoi n’omugabi w’ekisha. Atayebwa okwo amani n’egoshoko omwikora ly’obushumba bili biraba by’obumoi n’Omukama Mungu.
“Ichwe abahwezi ba Ruhanga.” (2Cor.6:1-10)
Omusaserdoti aba muhwezi wa Ruhanga. Omu kukora na Mungu, enteeko eyo alikulebelera ebona ekisha ky’Omukama n’okukikoza kurungi. Nirwo nawe abasa kwitoitora obubonero bw’amakiro, akemera obushasi n’ebilengeso, akegesa amazima, akaramura enzira kabajoka, akagonza enzira kwesigazayo, akahindura emyoyo y’abafakare n’okurashanisa sitani obutasingwa. Omu kuhwera Omushobora byona, omusaserdoti ashobora kwebembera, kwegesa n’okutakatifuza enteeko.
“Kuba kamutaina inye timwakukora kantu” (Jn.15:5)
Omusaserdoti aba mutaahi wa Kristu fanfe, ti mwiru, okuba omwiru tamanya byo mukama we akora. Aba mutaahi wa Kristu omwesigwa mara embazibwa kigambo; atungwa obumanyi n’emyoga ya Kristu (Jn.15:14–17). Omukago ogu guzara ebiraba birungi orwo Omusaserdoti arora omu bumoi na Kristu, enzira kwetaishukanyia nawe. Nobona Kristu aba muzabibu gw’amazima, Omusaserdoti aba itagi. Ashobora kuraba ebigoshokire orwo aba akwatangaine n’omuzabibu, mara nirwo ashobora kwombeka enteeko y’abantu ba Mungu, akaba kabonero k’obumoi n’engonzi. Kyonkai omu bweshungure aba nakora obushai.
Hamoi n’Omwepiskopi n’Abasaserdoti, nitubasa.
Omu kutendekwa Omusaserdoti ataha omu nteeko y’Omwepiskopi n’abasaserdoti abandi. Oru nirwo ruganda rw’enkorwa majuta. Nibwo burumuna obweyolekya omu kutamba Misa, kwegesa abantu n’okugaba amasakaramentu. Kandi obumoi obu ti bwa ibara kushai; buba kabonero k’obusaserdoti obw’amazima, obwo balikurora omu ngonzi z’obushumba. 1
Abakristu bashobokerwa ebirungi by’enteeko omu burora bw’abakuru babo b’edini. Omu makiro gaitu, obujulizi nibugasha kushaga obwegesa; n’orwo abantu bahuliliza abegesa, nibakora kwo orw’okuba nibabonamu obujulizi.2 K’Omwepiskopi n’abasaserdoti bakuburwa obumoi, abantu bakulebera nkahai akalyo k’okwombeka enteeko ezihamire?
Omuze gukuru ogwita oburumuna n’obumoi; kandi gukahimbira n’ekihika ky’obushumba, guba kurashanira obutwazi n’eiranga.3 Omuze ogu gutambwa obwetohya, obwema hamoi, entegeka, enjoka nungi, n’okugabirangana emiruka enzira kankondo.
1 John Paul II, Apostolic Exhortation Pastores Dabo Vobis, 74.
2 Paul VI, Evangelii Nuntiandi,(Rome, 8 December, 1975) no. 41.
3 Thomas Downs, The Parish as Learning Community (New York, Paulist Press, 1979), p.39.
Omuturanwa n’Obwema hamoi bw’Abakuru omu Parokia
Ta Bwana Mukuru (Paroko) omu buhango bw’omwanya gwe, agira obushobora nyakabara omu kushumba emyoyo. Niwe ayebembera omu milimo yona y’eparokia. Kyonkai takora wenkai, shana ayema hamoi n’abakuru abajuni abo ahairwe; bona hamoi bombeka enteeko y’abashumba.
Omu nteeko y’abashumba egi, abakuru bakunirangana, bahwerana n’okutegeka hamoi ebikweteho oburora n’eikora ly’okurandisiriza n’okuhamisa edini omu parokia. Batakahigire kushobokerwa embaga yabo, nibaragirwa bonene kubanza kweshobokerwa, kushobokerwangana, n’okushobokerwa okwo balikuturanwa n’okukora hamoi. Aho bashobora kumanya okwo balikwebembera, ekyo bagendereire, okwo balikugaba emyoga, ebyo balikukolerangana, ebisitazo ebyo balikutanganwa omwikora n’okwo balikubihindura bushango bw’okwegesa evangeli.
Omu bwema hamoi obwa ngeri egi, buli musaserdoti ashobokerwa okwo ebiraba by’eikora lye bili biraba bya bona. Nibyo biraba ebitabuka omu bumoi bwe n’Omukama, abatwazi b’Eklezia, abasaserdoti batahi be n’abakristu bona. Kayakuba atemire nabo, tashobora kukora nka musaserdoti, nangu tashobora kuba musaserdoti. Kityo omu kumanya okwo omu mani ge bweshungure tashobora kantu, shana omu mani g’obumoi, aikiriza ati “inya nitubasa.”
Omushumba n’Obutama
Kigene, omushumba enzira buhyo! Omusaserdoti tashobora kwombeka nteko ka yakuburwa abantu. Aho si arayeges’ohai? Misa alagitambirir’ohai? Amasakaramentu aragagabir’ohai? Kityo okubaho kw’abantu kugoshora eikora lye. Isi ka ataliho ntama, omushumba aba nashumba ki?
Kyonkai, abantu nabo tibabaho kushai, kutega mikono munyorozi. Bati “k’obona omuchuzi ochura.” Tibanagirana mushumba. Nabo baina akanya omwikora ly’obushumba. Bagobeshereza oburagirwa bwabo, buli omoi okwo abitungirwe, omu bushobokerwa n’obwesigwa nkokwo nyinaichwe Eklezia alikwegesa.4 Omu kwema hamoi nabo, omusaserdoti takeyesa busaserdoti bwe, kandi nabo tibehereza kitinwa kya busaserdoti. Amakune gashasize muno, buli muntu amanye akanya ke. Bona bana ba Ruhanga omuli Batisimu, kyonkai omwisakaramentu ly’obusaserdoti, omuntu aba nkorwamajuta, ahabwa ekitinwa n’emyoga nyantakorakorwa. Hamoi n’obumoi, omusaserdoti aba:
Mwebembezi: Byera by’amani omu Bantu kugira omusaserdoti ali mwebembezi, akema nabo enzira kutabanganika nabo, akaikara akuniire ekitinwa ky’obusaserdoti bwe. “Titulikwegomba ka murora anga kukora nka ichwe abatatendekirwe.…iwe obe okwo oli, musaserdoti, mugabi wamasakaramentu…, mwegesa w’amazima ga Mungu…, mulinzi mara muleberezi w’emyoyo, omu bigambo n’omubikorwa.”5
Bulebero bw’okuhondera Kristu: Abantu bagonza kubona Kristu omu musaserdoti. Kityo aragirwa kuba manzi omu kutonganira eby’amazima, muhanda gw’obuganyizi bwa Ruhanga mara kamuli k’engonzi ze. Akatima k’omusaserdoti kakinguke nka aka Kristu, abantu barabemu kugya omwiguru. “Kityo mwebembere muli bulebero; nawe kugira amani gokukora mutyo, nimuragirwa kuba hai, nangu hai muno na Kristu, ogwo niwe bulebero bwanyu.”6
4 “Yes we can” Vatican II, Decree on the Apostolate of the Lay People (Rome, 18 November, 1965) no. 8.
5 Catherine Doherty, Dear Seminarian (Combermere, Madonna House Publications, 1950) p. 82
6 Ibid. p. 65.
Bwambi: Ekigo kiba mwanya gw’eikora, mbali obutama buhondera omushumba n’ebyemba bya buli ngeli, eby’omwoyo n’ebyomubili, eby’omuturanwa n’ebindi bityo. Omusaserdoti takolera mwoyo gwonkai, akolera omuntu ahikire, omwoyo n’omubili hamoi na byona ebigoshora oburora bw’omuntu, enzira kugira kyo yanagaija. “Ijuka okwo ichwe abo olikulera, buli muntu aba bushatu obutataishukana. Twina omubili, amagezi n’omwoyo; kandi toshobora kugabira kimoi, okarambaza bibili ebyasigara.”7
Muhwezi nyakuhwerwa: Takora buli kantu wenkai, shana omu kuhwerana n’abakristu. “Nawe toyekorera buli kalimo. Omu bintu ebindi oragirwa kutwesiga, enzira kututina anga kutwerigoma…, mara oshobokerwe n’akatima kezire okwo naichwe omu bukatoliki bwaitu twina akanya omwikora ly’entumwa – nikwo Eklezia Katoliki elikweshurura omu makiro gaitu.”8 Inya, nikwo omushumba n’obutama, bema hamoi kwombeka n’okuhamisa enteeko.
Tuhondere ebigere by’Omutakatifu Yohana Maria Vianney
Omwemezi w’abasaserdoti yakimanyaga okwo obumoi buleta amani omu kukunirana, kuhwerana, kujanjabangana n’okushumbushana. Yamanyaga okwo omu bumoi bw’amazima alimu Kristu, orwo niwe agobeshereza mbali amani g’omuntu galemwa, kandi niwe ntabuko mara mukama w’oburora n’obushobora bwona. Omu kwegashaniza n’okweshasa yaganjaga Omukama, mara nikwo yabonaga obushobora bw’okuhikyage emyoga y’obusaserdoti. Omu kukyalira abantu n’okujuna abetage, yayolekaga okwo alikugonza Ruhanga n’okukebera emyoyo n’emibili y’abantu. Omutakatifu ogu kabonero k’omusaserdoti agoshokire, ayema hamoi na Kristu, abakuru b’Eklezia, n’abakristu bona. “Omu makiro ago, ekika kye n’ebikorwa birungi
7 Catherine Doherty, Dear Father: A Message of Love to Priests (Combermere, Madonna House Publication, 1988) p. 58
8 Catherine Doherty, Dear Seminarian, p. 43.
omu kukebera emyoyo bikamuretera ti ngonzi na siimi byonkai omu bantu, nawe bikamwongera amakune n’obwesigwa omu batwazi b’Eklezia.”9 Omuturanwa gurungi n’abamisionari gukamwombekera eka. Mara n’omu kufa kwe nibo babaile bamuzingoire, nibo yayetaga batabani, nabo bakamweta ishebo. Okugoba anzindo, akolekya ekisha n’obufura bungi muno.10
Yagiraga omuhuliro n’engonzi z’obumoi omu bakuru, kandi tiyajamyaga milimo ya bakristu abalei. Akabanza omuturanwa gw’abantu, ogwo omu makiro gaitu twakweta tuti Nteeko z’Abakristu Ezikeizike. Abanyanteeko ezo nibo babaile bwambi omu kuhindura oburora bw’abantu. Ekika kyabo kikabashoboza kugoshora emyoyo ya barumuna na batahi babo bangi muno.11 Akakora ebirungi bingi muno omu bwema hamoi n’Omkama Mungu n’abantu. Ezi nizo gabo ezamuhaire obutakatifu, n’okuba mwemezi mara buleebero bw’abasaserdoti.
Enzindo
Omusaserdoti atabuka omu bantu, abone kukorera abantu. Oburora n’eikora lye bikomangaine n’enteeko y’abantu omu ngeri eyo atashobora kubitaishuranyia. Okwo omuntu ahinduka kuhondera oburora bw’enteeko y’alikuturamu, kwakwo n’omusaserdoti. Omu ngeri elikweshusha omulimo gw’omusaserdoti gushamurirwa n’okuhaburwa Ekigambo ky’Omukama, ebiherejanyio bitakatifu, oburora bw’abatakatifu, emyegeso y’abakuru b’Eklezia, n’ekika kyabasaserdoti bona omu bumoi bwabo. Kandi enema ya Ruhanga niyo ekuza omulimo ogwo, kuguha ekitinwa gy’eiguru, gukaba kiraba ky’Eklezia yona. Nk’okwo eikora ly’omusaserdoti likuzibwa likaba ly’eklezia yona, n’obushobora bwe kwako; omu kuha Mungu ekitinwa n’okutakatifuza Eklezia na bona abagilimu.
9 J.L.J. Kirlin, Priestly Virtue and Zeal (New York, Benziger Brothers, 1928) p. 81.
10 Ibid. p.169
11 Ibid. p. 95.
Ekigambo eki tikilikwanga bweyendezi bwa muntu wenawena. Abantu bona tibaiganisa amikorere anga kika; kandi tibaiganisa bitekerezo, bushobora, bubuya anga bujwahuki. Nikyo olikubonera abandi nk’Omutakatifu Yohana Maria Vianney nibagambwa orw’enshonga y’ekika n’obumanzi ebilikweshusha. Egoshoko yabo eba y’eklezia yona enshonga baketabanganyia n’engonzi za Kristu omu bantu bona hamoi n’obwesigwa omu bumoi bw’eklezia.
Kyonkai kaziro, abantu bangi omu makiro gaitu tibalikubona okwo ebigiro birungi by’abana b’eklezia bili biraba by’obumoi bwabo mara bisanisa Eklezia yona ekitinwa. Nangu abandi amagezi golekeize bumosho, tibabona karungi konakona omu Klezia. Kandi ebibi ebyo nibabibona muno! Nangu nibabiranganwa omu mahanga gona, kwitira eklezia ekitinwa kyayo; okukiraho orwo ekibi kilikuba kikozirwe omusaserdoti. Orwo ekihemu ky’omuntu omoi okitungika aklezia yona, kubaki ebirungibye otabiranga kwakwo? Obu ti bugobya?
Eki kimoi omubigingizo bingi ebyo omusaserdoti atanganwa. Orundi atanganwa ebirengeso bisikiire muno, nk’okushengwa. Nangu orundi yakushengwa abasaserdoti abandi anga abakristu abo alikukorera. Bakumunoba nangu ataina kabi; anga kiisho, bamutura ebirungi; anga bambi! bakumushobokerwa kubi, bamuramura batamuhaire kanya ka kweshoborora. Ebi bitamusitaza, akashuburugukwa, akalekera kukora kurungi. “Kintuki si ekiratwiya omu ngonzi za Kristu?”
Kyonkai orundi yakushangwa nashobya kwo, ayetaga kuhanurirwa, abone kugoshoka, kugoshora eklezia n’okuhaisiliza Omukama. Aho aragirwa kuba mwetohya, n’okweshubaho. Turagirwa kwikara nitwebaza nk’ekika kyaitu nikitabuka omu ngozi z’Omukama anga rundi alimu enshonga ezesherekire? “Otekwata mulimo gwa Mukama okebwa Mukama w’omulimo.” Kityo, obwesigwa, obwetohya, omuhuliro n’okwegumisiliza nibyetagwa buli kanya.
Inya nitubasa ka turaguma omu bumoi, nitubasa ka turaguma omu kwegashaniza, kweshasa n’okujuna abajege. Nitubasa ka turayekwata Ukaristia na Penetensia. Nitubasa ka turayesiga nyinaichwe Bikira Maria n’abatakatifu. Kisaniire kubesiga obutosha, okukiraho omu mwaka ogu gw’abasaserdoti. Nitubasa ka turagobeshereza kurungi oburagirwa bwaitu.
OMUTAKATIFU YOHANA MARIA VIANNEY,
BATUSHABIRE
6. ESHAPULI: ENSHALA Y’AMANI OMU BURORA BW’ABAKRISTU
Bya. Frt. Principius Kamuhabwa
Philos. III: Ntungamo
Eshapuli niyo nshala eyo Bikira Maria agonza katushoma tubone kuchunguka kuruga omubufu n’omubilengeso bya sitani. Bikira Maria akashulurira amani g’enshala egi abaana ba Fatima - Lucia, Fransiska na Yasinta. Omukama waitu Yesu Kristu nawe ashemelerwa kubona abakristu nibahaisiliza nyina orwo bashoma enshala egi nyakabara.
Twakugira tuti abakristu abakatoliki baberwa muno aharw’enshonga y’okukunira n’okwekwata Bikira Maria. Mara basaine kumumanya n’okumwekwata obutataishula manti si okunaga Bikira Maria nikyo kitambo kya mbele eky’omuntu alikutela kunaga Yezu. Yezu na Maria bakora hamoi omulimo gw’obuchunguzi nikyo tumwetera co-redemptrix. Bikira Maria aba nyina Mungu, mara nyina Eklezia nkokwo abegesa b’eklezia omu Rukiko Lukuru rwa Efeso (431AD) bayegesize. Kityo Bikira Maria niwe wa mbele omu batakatifu mara asanirwe ekitinwa orw’okuba obuchunguzi bwaitu bukaletwa omuli wenene, bwatusongokera kityo twakumulenga tabernakulo ya mbele mbali Yezu yaikaire emyezi mwenda. Ebi byona nitubishanga omubihandiko bitakatifu, ebyegeso by’entumwa hamoi n’abegesa b’eklezia. Mazima kwo ekyo yagambire ati abalizarwa bona balinyeta Nyakuberwa Lk. 1:48 nkyeyolekya omu bihandiko n’okwikiliza kwa abegesa abo.
Barumuna bange, eshapuli munyororo gututwara omwiguru (St. Bernard Claivaux), eshapuli ti kijwaro busha kulelemba omungoto anga mpeta omubyara. Abali bangi bir’ebi mbajwara eshapuli nk’engisha yokubalinda, n’okubatambira; omumazima bangi mbagijwara busha tibagishoma. Eshapuli eina omugasho orw’omuntu alikugishoma, akeijukya ebikorwa birungi b’yobuchunguzi bwaitu. Twakugira tuti eshapuli eba ya Bikira Maria kyonkai omu mazima ti ya Bikira Maria wenkai. Enshala nkuru ezo tulikushoma omushapuli hamoi n’ebikorwa mbishobolora ehistoria y’obuchunguzi bw’abantu, kityo ekwasile hona okukiraho aha Bushatu Butakatifu. Alikwanga eshapuli tuti nayanga n’ebihandiko bitakatifu, mara alikushoma eshapuli atekaine n’okutekerezaho ebikorwa nashobokerwa okwo eli nshala nungi y’okweijukya ebikorwa by’engonzi ezo Mungu yagondize abantu orwo yatutwekeire omwanawe omugonzibwa katuchungura.
Eshapuli ebandiza aha musalaba mara ehwela aha musalaba kwolekya okwo Kristu na nyina bajwangaine omu mulimo gw’obulokozi mara buli kantu kabandiza ahali wenene, kulaba ahali wenene kugya owa ishe (cf Jn.14:6). Omuhandiki omoi Timothy Racliffe nayegesa ati “Ebikorwa b’yeshapuli wakubilenga Summa Theologiae eya Thomas. Mbitwegesa okwo buli kantu karuga owa Mungu mara kashuba owa wenene”
Isi iwe, Bikira Maria nomuha mwanya ki omu burora bwawe? Isi eshapuli nogishoma omubigambo bushai (mechanichally) anga n’otekeleza (devotedly)? Isi ebikorwa nobiitoitora omu burora bwawe anga ni ‘twala tugende’? Omubwange, alikushoma busha nakila atakugikwataho nk’omugani “aha kulya obusha oly’enshwera” Bikira Maria namanyika muno omubantu bangi n’abatali Bakristu mbamumanya okwo atali wa kulengwa. Bangi baramaga, bamutakaho, mbajwala eshapuli mara nibamwesiga mara nawe tabagwisa orw’okuba taliho muntu wena atali omumugendelero gw’obuchunguzi. Bikira Maria mara agila ekisha ky’omuzaire. Omusilamukazi omoi owo natangainwe Nyakijoga akangambira ahali Bikira Maria ati “ogwo mukazi wewe akabonabona, bakamwitira omwanawe, ndenga nikyo atugilira ekisha”.
Eklezia esaine kwesiga Bikira Maria aha rw’enshonga entumwa Yohana Yezu akagisigira nyina (Jn.19:26). Yohana nayemelera aha mwanya gw’Eklezia. Bikira Maria akaba ali nyomyo y’Eklezia ya mbele orwo entumwa zabaile zilinzire Mwoyo Mutakatifu, akabagumisa, yabamaramara omunshala ka baba besigwa aha mwanawe orw’enshonga wenene akaba namushobokerwa kubashaga(Bik. 1:14). Bikira Maria okwo ali nyomyo y’eklezia nazoka omu kiroto ky’omutakatifu Yohana Bosko ekyo yatubalulire ati “akaba ali omukazinga abona emeli mpango eijwile abebembezi b’eklezia nibo Papa n’abepiskopi. Emeli egyo ezongwa ababisha barasha Papa ayabaire ali aha butwazi hamoi n’abepiskopi bangi ababaire bagilimu. Abasigeileo baronda Papa omuhya. Egyo emeli tibagisire. Ashuba abona egyo emeli eyemereire aha nyomyo ibili; eya mbele eina Ukaristia, endijo eina Bikira Maria.” Ekiroto ekyo akakiitoitora ati Eklezia eyemereire aha nyomyo ezo ibili mara amani g’okuzimu tigaina gagitengya mara nikyo twetera Bikira Maria “Nyin’Eklezia”.
Ayesiga Bikira Maria, Mungu tamunaga orw’okuba wenene akamuronda mara yamutendeka. Bikira Maria aba mutongani w’abantu bona mara ashasibwa muno kubona abantu mbagwa omu muliro gutalihwaho. Nikyo ahabukira muno abantu nabatanga entambara n’okubatatira kabegashaniza. Omunshala ya wenene, eya Rozari, Mungu Patri nahaisilizibwa, hamoi na Mungu Mwana, Yezu, hamoi na Mwoyo Mutakatifu.
Alikukulengesa kutayesiga Bikira Maria anga kutashoma rozari ogwo munyarwango mara mukozi wa sitani, enshonga eibara lye nilibatinisa, nilibachunchubaza mara nilibabinga. Nakulenga omubisha ogu n’emfumo y’ekikona n’empisi: Ekikona kikaba kikwese enyama omu ibagiro, kigoba omu muti kiikyaho. Empisi ahansi ekibona, ebanza kukishambagiza n’ebigambo bingi, kyonkai ekikona kyesilize, empisi egendelera eti “kyonkai kikona ogira eiraka lirungi, mpoyeramu kanyawera nkuhe oruganja”, ekikona kyebona. Kutengya omunwa busha likaba lili ikosa. Enyama eragara, empisi elihwelamu n’enyama egyo, tiyakunzile n’okuhuliriza. Omwegeso; “Oyekwate eshapuli otataishura, otahuliliza balikugitera ebita okahwa ekihika okaija okashana ekikona, orw’okuba kumara kugitaishura kwija kugigarukila mulimo”. Mawe Maria otujune tutalikubanja, twikare tuli bawe eirai lyona mara weyoleke okw’oli muzaire, ichwe tuli bana bawe, nitushaba otulinde, twakutagiliza.
BIKIRA OMUJUNI ATOSHA - BATUSHABIRE.
7. ORULAITA EMBWA RUGIBANZA ENYINDO
Turamanya Amaka Gaitu!
Bya. Frt. Nicolaus Matungwa
Theol. III: Kipalapala
1. Omwanjuro:
Abakunirwa abashomi ba BAWA, abagurusi bakachwa omugani bati, “Orufu rulaita embwa rugibanza enyindo”. Nindenga nti bangi embwa nitugimanyage, nangu n’abandi ntuzifuga! Enyindo egyo n’orwo nakuba ntagyanjwire, ntugimanyage muno n’omukoro gwayo nyakabara. Tukoza enyindo zaitu kwikya mara tubasa kulora. Nitubasa kubona orwoya rw’okutujuna kugendelera kubaho nitulora, nangu orundi abarwaire abatalikubasa kulya, babalisiza omunyindo. Abamarwaliro ebyo nibabimanyage. Kityo enyindo eina omwoga guhango ahamoi n’omugasho gungi omu mibili yaitu.
Katulikwija aha mbwa, enyindo egira omuruka guhango ogushagireho. Enyindo y’embwa eina omukoro oguli kweshusha. Embwa etaina nyindo tekalozire! Embwa ekoza enyindo kuhiga n’okushaka ekyakulya, kushungura esumu, kumanya n’okwekenga ababisha abakubasa kugita anga kugirashanisa; enyindo mara egijuna muno kumanya n’emihanda. Aha rw’omuruka ogu oguhamire, embwa etaina nyindo obulora bwakugigumira mara yakufa bwangu. Abagurusi kabalebire ekyo, bagira bati: “Orufu rulaita embwa bwangu rugibanza enyindo” kuba obulora bw’embwa tibutaishuraine n’enyindo yayo.
Kityo korayenda kwita embwa, banza n’enyindo yayo, korayenda kwita omuti gutura emizi yagwo olebe nkagulalora. Omubigufi, okugoshoka kw’ekintu kyonakyona kugendanwa n’obusimbagirizo bwakyo anga n’e- nyomyo ekikwete. K’enyomyo eraba etagumire ekintu ekyo kyona nikiija kujegara kandi kililemwa kife.
2.0 Ensi Tabangu Nsha:
Abagurusi baitu tibachwire nfumo egi kweshemereza anga kugeya. Bakaba bain’omugendelero gw’okwegesa. Bakagonza katuleba embwa tukagyegeraho ebikwete obulora bwaitu n’engesho zaitu. Bangi rwona barayebaza bati embwa nehai, n’enyindo nohai? Ti mugendelero gw’eikora eli kutunga orukumu omuntu wenawena, shana kwolekya ebyo twakwega bili by’omugasho kuruga omunfumo egi nk’okwo abagurusi bagendeleire.
Ti limoi , ti kabili bukakeire nituhulira ebishambagizo nk’ebi, “abana ba birebi”, “abazaire ba birebi”, “eishuma lyashaga”, “amarogo”, “obwita muntu”, “abeera babamara” n’ebindi bingi ebyangeli egyo. Etabangu yona elikwita emilembe, obuchurezi, engesho zirungi n’amakune, omubirebi ebaire kizina kya buli kiro. Amakiro orwo galikweyongera omumaisho ensi neyeyongera kuba mbi. Abandi shana bakugoba aha kanya bekanasha n’okwebaza bati orwo twegashaniza omunshala ya “Ija Waitu Mwoyo Mutakatifu”, orwo tushoma tuti “ensi eshushe kundi ebe mpya…” isi lero ebi nibyo tushaba? Rwona ebitekerezo bitainamu kwikiriza nk’ebi byakubaho, kyonkai tigo mazima. Kuba turagirwe kwegashaniza obutosha kukiraho orwo tuba tukwete kubi aha mwoyo anga aha mubili nk’okwo amakiro aga gali.
Abantu bona ab’emitima mirungi, abakyaina enkoratima zilikuterage, ekilikwita ensi egi rwona nikibashobeza muno. Bangi nibajunara mara nibebaza bingi ebitaina mpororo bati shana rundi ebi biro by’amaheleruka. Okwebaza oku kutalekeleraho, shana kutuhe emihanda mirungi y’okubona mbali enshonga zili, ezilikuleta ebi byona n’okubirashanisa butagira nshoni nakake.
3.0 Amaka Gaita Ensi:
Ensi yaitu egi eyemirehai kuhika kugoba aha kanya aka akelimu? Eki rwona kigibandiize omunyindo yayo nk’okwo abagurusi babirangire karai. Mazima ekiisire ensi yaitu kirugire omu maka gaitu. Amaka gangi nigakambuka buli kiro. Okukambuka oku kugendeleire muze mumanye kumara ensi. Amaka gaitu nigo “nyindo” y’ensi yaitu. Kagalikwikya kubi ensi elakacumbagira mara elilemwa efe.
Taliho yakwegomb’ensi egoshokire, omwo abana bayo bagir’obwegendeshereza burungi, bain’amakune, obwetohya n’engesho zirungi zona, ensi omwo abantu bain’okugonjanganya n’okwesiga okuhamire akashuba akagonza kukambura amaka. Ensi yaitu egi, eli nk’ekyoo kihango muno ekilikwolekya engesho n’emize yona etura omumaka gaitu n’omumitima yaitu. Okwo omwana alezirwe omukaye nikwo alikulora omunsi. Bingi ebilikukorwa omunsi nibyolekya okwo omuntu ogwo alezirwe kuruga omukaye.
4.0. Ekilire Emizi y’Amaka:
Etabangu elikwita obwenge n’emilembe omunsi yaitu, ebandiize omukutetaho miku y’abagurusi baitu hamoi n’entwaza z’Eklezia ezilikutwolekelera okwo eka nungi esaine kuba. Eka niyo shule ya mbele omw’omwana ayegera obuntu, emikalire n’emitulire mirungi n’abantu. K’omwana aba atalezirwege omukaye, omanye okwo alaba musalaba omunteeko yo alaturamu. Kityo ekiizire kwita ensi yaitu egi, kigibandiize omukulya emizi n,enyomyo zikwata amaka. Birebi, abaana nibalelerwa omu maiko n’enobi mbi muno, tibalikwosha kubona biita by’abazaire abalikurwana n’okuhemurana omumaisho gabo. Tibukeire tiligwire, etamiro oti niyo nshala za bukakeire. Omubigufi, omubisha asingire kusimba obutwazi bwe omumaka gangi. Omushule nk’egi eyendashana n’emitulire nk’eyomwanshonzi, taliho yakushubira kubona baana bagoshokire.
Nkishobeza muno kubona amaka gangi g’Abakristu nago tigasigaire nyuma kurangaishukira oburagirwa obu bwabo. Okurangaishuka okwo, kukozire amaka gangi kukambuka. Ekirugire omwo, obulora bw’obukristu bubuzirwe amani amumaka ago. Abana tibakimanya shala anga tibalikuhabwa masakaramentu aha rw’okuba abazaire babo nabo tibalikubimanya anga tibabyetaireho.
Okufa kw’amaka nikushasa Eklezia, kuba amaka ago nigo busimbagirizo mara bulora bwayo. Kuraba omumaka, nyinaichw’Eklezia nayegesa abaana be n’okukomereza abazaire kwijuka oburagirwa bwabo. Omumaka garungi, nimwo tulikushubira kubona emyeto y’Obusaserdoti n’Obwehonge. Okuneganega kw’amaka ago kulesire okuleba kw’emyeto egyo omumakiro aga. Okurangaishukira oburagirwa bwabo nk’abazaire omukwolekelera n’okulera kurungi abana babo, nikukora abana bangi kuburwa kumanya n’okuhondera emyeto yabo.
5.0. Tuhungy’Ensi Omukwombeka Amaka:
Ebihemu byotulikubona kanya aka omunsi yaitu, nk’okwo twaba twaboine, nibiruga omuketaho kulera kurungi abana n’okutagira bwegendeshereza omumaka gaitu. Katurabanza kukwatage amaka gaitu, tukagombeka kandi tukashuba aha migenzo yaitu eya karai-“Omwana kashanju” anga “omwana talerwa omoi”, mazimakwo turaba twekalize kugoshora n’okuhindura ensi egi keba mpya ekashusha kundi!
Kwombeka ensi eina emilembe n’obuchulezi nkibasikana katulaba nitugonza kwo mara twin’omugendelero ogwo. Kyonkai twekomye kwo, okwo eikora eli lilikubandiza omumaka gaitu. Orufu rw’ensi egi, twijuke okwo lubandiize omukwita emigenzo n’emichochozo eyombeka amaka. Kuruga omumaka garungi g’abagaitwa kandi agagoshokire omungesho zirungi, omukulera n’okukuza kurungi abaana babo nimwo tulikushubira kubona abantu barungi b’okuchungura ensi yaitu egi kuruga omukibundo ky’orufu. Abazaire barungi, abaalimu, abasaserdoti, abehonge hamoi n’abashongore boona omu bigiro birungi n’amazima batabuka emirundi mingi omumaka garungi agalikwekomereza entwaza zirungi ezombeka amaka. Katularangaishukira omwoga gw’okwombeka amaka gaitu, n’okugekwata, tushubire kugendelera kuhohya ekizina ekyo aboojo ba mbwenu balikweta “bongo flava” y’obushuma, amaiko, amarogo, ekisho, okwiyamu enda, abana entabwa n’ebindi bityo.
Amaka garungi ni galinya agalikwegesa kurungi abaana babo emitulire mirungi, amakune, n’obulora bw’okwegashaniza obutosha. Amaka garungi gegesa abaana emijwalire mirungi, kushungura emigilire mihya elikwija elikwolekwa omu byombo by’amakuru etalikugoshoora baana. Omuzaire yakwegesa atai omwanawe karaba wenene asiba atamire, anga niwe ajwara “ebimini” , anga niwe atanga abaanabe kutaha omwa nanka. Tukyekomyekwo, abaana bakora ebyo babona abakuru babo nibabona. Twijuke muno omuhango gwa kanai-abazaire batalifakara mumaisho g’abana babo.
Kyam’azimakwo, okukambuka kw’amaka gaitu kulesire obushasi bungi omumyeto okukiraho ogw’obusaserdoti. Aboojo nibairuka elitakazokaga aha rwenshonga zitaina maani. Tibalikugonza kwehongera Mukama. Kyonkai ebi byoona birugire omu bazaire kutaha mweto ogu maani hamoi n’okulera kurungi abaana babo, n’okubolekeza oburungi n’ekitinwa nyakabara ky’obusaserdoti. Kityo tutegomba basaserdoti barungi mara abatakatifu katulaba tutalikwenda kwegeshereza Bantu kabaha ekitinwa efamilia n’okuzikunira nk’okwo kyakaturaga kwema karai. Tuteho amaani kwinegeza n’okwimukya omwoyo gw’okugonza kwombeka amaka garungi omubantu gashushe eka ya Nazareti eyombekirwe engonzi.
6. Omwaka gw’Abapadiri n’obutume bw’amaka:
Nyinaichwe Eklezia ataireho omwaka ogu kuba “Mwaka gw’ Abasaserdoti”. Orwo tulikugushemeza, twijuke okwo abasaserdoti aba baruga omumaka. Tuteho ekihika kingi kulinda, n’okwombeka amaka gaitu gagendelere kuzara Abasaserdoti bangi abarungi abalagendelera kushumba abantu b’omukama. Ky’okusimira muno Omwepiskopi waitu Nestor Timanywa ahamoi n’abahwezibe abahaire akanya omwoga nyakabara gw’amaka omukushemeza omwaka ogu. Mazimakwo bekomizege ebigambo by’omutakatifu Yohana Maria Vianney ayagizire ati: “Buli Musaserdoti ayekomyage omugasho gw’amaka omukugoshoka kw’ekigo kyo bamukwasize”.Abasaserdoti barungi batabuka omumaka gatakatifu. Efamilia zina omwanya gwazo omukulera n’okwolekeza emyeto y’abana babo. Nitubasima muno.
Omwaka gw’ Abasaserdoti gube kishambagizo ky’okwombeka n’okugumisa amaka omwo emyeto eratabuka. Bube buragirwa bwa buli omoi kwegeshereza n’okwijukiliza bona abalikutaha omumashwere kumanya kurungi omwoga gutakatifu ogwo bainagwo, batakurangaishukira nakake. Bekomyege okwo orufu rw’ensi nirutabuka bunyamungi omumaka. Ichwe nk’Abakristu twina oburagirwa obushagireho kulora obukristu bwaitu nk’okwo Kristu wenene yatwegesize. Amaka gaitu gasaine kuba bulebero. Gabe rumuli rulikwakiza abantu n’okulokora ensi ya Katonda. Twijuke mabukiri omugani gw’bagurusi- orufu rulaita embwa rugibanza enyindo. Kwakwo okufa kw’ensi anga okujegara kw’eklezia hamoi n’okuleba kw’emyeto nikubandiza omufamilia zaitu.
11. IJA TUHONDERE OMUKAMA YEZU KRISTU
Bya. Frt. Philbert Beda Mutalemwa
Theol. I: Kipalapala
A. Omwanjuro:
Nagonza kuhandika aha bikwete okuhondera Omukama Waitu Yezu Kristu omu mweto gw’obusaserdoti aha rwenshonga yokwetagwa kw’abasaserdoti omu ntama z’Omukama. Yezu Kristu natugambira hamoi n’okututuma nk’okwo yagizire Entumwa ze ati: Nikwo mugende, muhindule amahanga gona kuba beegesibwa bange, nimubatiza omu ibara lya Isheichwe n’Omwana na Mwoyo Alikwera, nimubeegesa kuhikya byona ebyo nabarangiire. Leeba, inye ndi hamoi na inywe ebiro byona kuhika ensi kuhwaho. (Mat. 28:19-20).
B. Isi Obusaserdoti kiki?
Obusaserdoti nilyo Isakaramentu elikuza abantu, libatekera emyoga y’Eklezia, nk’okutamba Missa, kugaba Amasakaramentu, kwegesa ebigambo by’Edini, libaha n’enema ey’okubikora kurungi.
Kuruga omubushoborozi obwo obwonabanza nabwo, kisaine buli mukristu kubona, kumanya hamoi n’okwikiriza kwokwokwo, okwo omwoga gw’obusaserdoti guli guhango muno. Omusaserdoti nayetwa Omukama n’okurondwa kulokora emyoyo yabantu bona.
Mpaho tuti nakora omwoga ogwo omwibara ly’Omukama Waitu Yezu Kristu (In Persona Christi). Omusaserdoti ni Kristu ondi (Alter Christus).
C. Nohai yakuba Musaserdoti?
Kuruga omubushoborozi bw’ekitabo ky’enshala n’empoya aha bikwete obusaserdoti, omuhandiki nabaza omubigambo ebi ati:“Buli muntu wena yakwemera kuhabwa obusaserdoti? Nashuba nahorora, “Chei, buli muntu wena tiyakwemera kuhabwa obusaserdoti shana abo Mungu yaronzire bonkai”, (p.77).
Kwokwokwo ago nigo mazima. Kyonkai norwo Mungu niwe alikuronda, omusaserdoti nazarwa omubantu, narondwa omubantu abo hamoi n’okutekatekwa abantu abo kukora omwoga gw’Omukama.
Buli mweza omukuru arondwa omubantu, ateebwaho arw’abantu kuheeleza omu maisho ga Katonda arw’amafu. Ashobora kugira obuchuleezi, naakolera abatamanya n’abahabire, kuba na wenene aina obujege obumuzingoire. (Hebr 5:12).
Kisaine kweihayo obuzira kweganyira kuhondera Omukama Waitu Yezu Kristu. Iwe nanye twije n’amani kulokora emyoyo yabantu. Nkokwo tushoma Omuhanda g’womusalaba, Obwemerero bwa katanu, ntugambirwa okwo Simoni yatwalire Yezu Omusalaba.
Yezu akaikiliza Simoni kamujuna , abase kutwegesa okuhwerana omukushasha kwaitu, hamoi n’okushasha kwe, tubase kushasha hamoi na wenene. Ogu nigwo mweto gw’obusaserdoti ogwo tulikuhondera, ichwe abakyali omukutekatekwa omuseminari.
D. Abasaserdoti Nibagendelera Kukehya
Kisaine kwebaza n’okutekeleza ekilikukehyesa emyeto, okukiraho omweto gw’obusaderdoti. Nitubona abasigazi bato bangi nibehandikisa n’okukora emitihani y’okugya omuseminari zaitu ezito eza Rutabo na Rubya, kyonkai abalikuronda kugendelera omuseminari zikuru tibalikukanya nakake.
Isi kiki ekilikuleta amayengo omumweto ogu?. Mazimakwo, tuti litania y’ebintu bingi muno ebilikuleta amayengo ago. Kugambaho bike, twina endwara y’okugonza eitunga kushagulirana, abazaire kutetaho mwoga gwabo ogwo kulera kurungi abana babo, kandi abagobire omumweto nabalinya abakyayetekateka, tibalikutaho mani kuhiga ab’okubahondera, n’ebindi bingi nk’ebyo.
Mbwenu waitu aka niko kanya. Bati akiza akanyonyi, akiza akakyaalara. Buli kaishe muntu wena aragirwe kwinegeza n’okujuna emyeto, kukiraho omweto gw’obusaserdoti.
Abazaire basaine kwegesibwa babase kumanya oburagirwa bwabo omukulera kurungi abana babo kuba abasaserdoti barungi mara abahikire. Omusaserdoti murungi asaine kulerwa omuka’Ntakatifu, nk’eya Nazareti, eya Yezu, Maria na Yozefu. Ogu waitu mwoga guhango muno.
Naichwe abalikugya omubusaserdoti orundi n’ebitekelezo byaitu ebindi (nkeitunga), anga kubwiruka aha rwenshonga zitali zimoi, twijuke ebilikwetaagwa aha mwegesibwa wa Yezu. Kuruga Omuvangeli, nitubona Yezu nagambira omuntu ayabaire nayeshwanta kumuhondera, ati:“Emiha eina ebiina n’ebinyonyi by’eiguru biina ebishuli, nawe Omwana w’omuntu taina ha kubyamya omutwe gwe”. (Luk.9:58).
Emirundi nyingi omukuhondera omweto gw’obusaserdoti, orundi ebitekelezo nibitwizira omu ngeli zitali zimoi. Ondijo natekeleza abazaire be, ondijo ati ndalyaki?, ondijo ati ndajwaraki? Nangu ondijo ati barumuna bange baraba batai kandaba musaserdoti? Isi ndabasa kubajuna?
Ebi byona nibimarwa eshubi y’emperwa y’okuhondera Yezu. Aho Petro amuhorora ati:
“Ichwe tukasiga byona twakuhondera. Mpaho tulihabwaki?” Yezu abagambira ati, “Mazima nimbagambira nti: Byona orwo bilihindurwa buhya, Omwana w’omuntu orwo alishuntama aha kitebe kye Ky’ekitiinwa, nirwo na inywe abampondeire mulishuntama aha bitebe by’obukama ikumi na bibili, nimuramura enganda ikumi na ibili za Israeli. Kandi buli muntu ayasigire amaka, anga barumuna be, anga banyanya, anga ishe anga nyina, anga abaana, anga endimiro, aharw’eibara lyange, alihabwa emirundi nyingi kushaga ebyo yasigere. Kandi alitungwa oburora obutahwaho. (Mat 19:27-29).
Omukama Waitu Yezu Kristu nagendelera kututamu akoyo ichwe abalikugonza kumuhondera nk’abasaserdoti. Natugambira ati tutatwara kantu omu rugendo, nk’enkoni, anga enshaho, anga omugate, anga efeeza, anga eshaati ibili. Aha rw’ekyo, tutagira katengeto, ang’embeho, buli kantu akalikwetagwa, tulakashanga omundimiro eyoturagya kukoramu. (Luk 9:3-4; 10:1ff).
E. Omusaserdoti Owamakiro Gaitu
Omusaserdoti owa makiro gaitu mazima kwo nayeshusha. Ninyijuka omujubileo y’emyaka kikumi (100) y’eseminari yaitu ya Rubya tukahoya tuti, Omusaserdoti owa kanya aka, nolinya ashomire kwokwokwo, aina amani g’omubili n’omwoyo hamoi nekihika kyokushumba entama z’Omukama kurungi. Ogu niwe musaserdoti alikwetagwa mbwenu.
Ichwe abalikwechonchera obusaserdoti hamoi na balinya abagobire omubusaserdoti, tusaine kumanya okwo amakiro galikuhinduka buli kiro. Entama ezotulikwetekatekera kushumba, nazo nizihinduka, aha rw’enshonga obubuya bwokumanya ebintu nibweyongera bukakaire. Aha rw’ekyo nituragirwa kutaho amani kukwata ebyotulikwega n’okwegesibwa, tutaija kushonara.
Yezu natugambira ati: “Mugende, Leeba nimbatuma nk’obwana bw’entaama omu gati y’emishega”. (Luk 10:3). Banyakutununta tulaijuka ebigambo ebi omu makiro gaitu. Twijuke okwo omusaserdoti wa mbwenu asaine kushusha. Omusaserdoti wa mbwenu aina bangi abalikumurashanisa. Ababisha abalebire kumuteneka babase kutabangura entama z’Omukama, nabo bangi muno omu makiro aga.
Omusaserdoti w’eira yakunirwaga muno munonga. Nangu abandi bamwetaga ow’ekitinisa anga ow’ekitinwa, bati Patri atinwe. Orundi bamwetaga omukuru anga omukunirwa. Ekyo yagambaga kyonakyona abantu bakihulirizaga hamoi n’okukikunira muno. Nangu abandi bagiraga bati orwo wakuhakanisa omukuru (omusaserdoti), yakubasa kukurama (kukugondez’enaku). Ogwo niwe musaserdoti ow’eira.
Kyonkai mbwenu tikwo kili. Amakiro ngahinduka, nabantu nibahinduka. Tuti eira, ekitinwa ky’obusaserdoti kyabaga kihango muno, norwo na mbwenu nikwo kili, kyonkai kashoke tekitina musaserdoti nkamakiro gakarai. Amakiro aga, kashoke telikuleba musaserdoti nafumoraki anga nahangaki, neleba ogu omusaserdoti alikuranga ekigambo kya Katonda alyatai?
Tuti omusaserdoti nahanga ebikwete aha Mihango y’Omukama, (nkebikwasire aha mize mibi, nk’etamiro, obusiyani, obushuma, n’ebindi nk’ebyo). Embaga y’Omukama mbwenu neleba iwe nanye abalikwegesa ebyo byona, isi ichwe nitubihikya? Aho omugambi omoi niho yagambire ati, “Tolakurongora muntu ekyo otainakyo” (Omulatini ati Nemo dat quod non habet). Ondijo ati: Ebikorwa bifumora mara tibyebeka kushaga ebigambo kushai”, (Actions speak louder than words). Mazima, omusaserdoti wa mbwenu asaine kuba bulebero n’akamuli k’eihanga lyona. Ogu niwe omusaserdoti wa mbwenu barumuna bange.
F. Isi mbwenu Tukoleki?
Nimaliliza ebihandiko byange ebi omubigambo ebi. Okuba abasaserdoti barungi mara abatakatifu, nituragirwa kukwata enshamba z’Omukama WaituYezu Kristu. Twijuke ebigambo bya isheichwe Papa Benedicto XVI, ebyoyagambire aha kukingura omwaka gw’omusaserdoti (19.06.2009-19.06.2010) ati,“Obwesigwa bwa Kristu bube obwesigwa bw’omusaserdoti”.
Ebi byona tibibeho aha kiro kimoi kyokutendekwa kwawe anga kwange omubusaserdoti. Omusaserdoti omwesigwa mara omutakatifu, nabanza kuba atyo akyali museminari muto. Omuseminari murungi wa kanyaaka niwe musaserdoti murungi wa nyenkya. Yezu natugambira ati, “Eby’okugesha bingi, kyonkai abakozi bake. Nikwo mushabe Omukama w’ebyokugesha atweke abakozi omu igeshalye”. (Luk10:2).
Mpaho tushabe muno Omukama tubase kutungwa abasaserdoti barungi mara abatakatifu. Mpaho ichwena hamoi nirwo turasingiza Omukama omukiro ky’okutendekwa kwaitu nituhoya tuti:
Alleluia, Omukama yasinga, Niwe Mungu niwe Muganyizi. Akatugonza, Yatuzara, Akatuha Abasaserdoti: Alleluia, Kasinge Nyakusinga.
Yezu Kristu akaija omunsi yaitu kutwegesa n’okutulokora, Akafa kandi Yahimbuka, Kayagire kushuba omwiguru Entumwa ze nizo yasiga aha mwanya. Amina.
8. PADRE HUYU LEO
Na Frt. Deodatus Katunzi
Theol.II: Kipalapala
Utangulizi.
Utandawazi na maendeleo ya sayansi na teknolojia, umefanya mtazamo wa maisha kubadilika. Ulimwengu wa sasa, umejaa kila aina ya uovu, vurugu na mitazamo mbalimbali juu ya maisha, kiasi kwamba kila kukicha zinazaliwa na kuzuka dini nyingi mithili ya utitili. Chakushangaza, kila mmoja anadai kumhubiri na kumtangaza Yesu Kristo. Changamoto kwetu kama wakristo wakatoliki, ni vipi tutaweza kujikinga na ushawishi wa waalimu hawa? Katika hali tete na changamano kama hii, maneno ya Zakaria kuhani “... kwa maana utamtangulia Bwana, kumtayarishia njia yake, na kuwajulisha watu wake wokovu”(Lk. 1:76-77a) yanaakisiwa na kutimizwa tena kwa padre wa leo. Njia za Mungu zimesahauliwa na wengi wamepoteza mvuto katika mambo ya kiroho, hivyo wanajiweka mbali na wokovu. Wengi wanahitaji mtu sahihi wa kuwaelewesha na kuwarudisha kundini, huyu si mwingine ni ‘padre huyu leo’.
Maana ya maneno kadiri yalivyotumika katika makala hii;
Padre ni mhudumu mwenye daraja, ambayo kwayo anashiriki utume uliokabidhiwa na Kristo kwa mitume wake na kuendelea kutekelezwa katika kanisa hadi mwisho wa nyakati. Padre ni mtu mwanaume aliyetakaswa na kuwekwa wakfu kwa ajili ya watu katika mambo yamuhusuyo Mungu (Ebr. 5:1). Kwa hiyo, padre ni mshenga kati ya watu na Mungu.
Leo ni kielezi cha muda, hapa kikimaanisha wakati wetu huu wa sasa, siku (zama) hizi ambapo tunashuhudia maendeleo ya kisayansi na teknolojia na mabadiliko mbalimbali katika jamii zetu.
Mdo. 8:28,31: Chachu kwa Padre huyu leo.
“...alikuwa akisoma chuo cha nabii Isaya.... Nami nitawezaje kuelewa, kama mtu asiponiongoza?”
Towashi anatoa picha halisi ya watu wengi wa hizi nyakati zetu, yaani wale wanaotingwa na dukuduku mbalimbali za maisha na maswali mengi juu ya imani yao na dini katoliki. Ni taswira ya waamini wengi leo hii, wanaotamani sana kuujua ukweli, lakini bado hawajapata mtu sahihi wa kuwasaidia kuondokana na mtanziko huu.
Filipo ni mfano hai na wa kuigwa wa namna padre huyu leo anavyopaswa kuwa katika kuwasaidia waamini wake. Kwa nguvu ya Roho, Filipo alimwendea towashi na kumfafanulia ukweli wa Neno la Mungu. Vivyo hivyo, padre huyu leo, anahitaji nguvu ya kimungu kufanikisha kazi hizi. Baba Vianney alipata nguvu na ari ya kitume katika Ekaristi, kwani aliamini kwamba utume wa padre hauna maana bila ya kuifanya Ekaristi Takatifu kuwa kitovu na kiini cha maisha ya padre.
Padre wa leo, anashauriwa na kulazimika si tu kubakia ofisini au ndani ya kuta za parokia, akisubiri waamini siku za Jumapili na katika maadhimisho ya sakramenti mbalimbali, bali anao wajibu wa kuwafuata waamini katika jumuiya ndogo ndogo za Kikristo, vigango, vijiji na mitaa ili awaeleweshe watu juu ya neno la Mungu, maadili ya Kikristo na kujibu wasiwasi pamoja na dukuduku zao. Kwa namna hii, mfano wa Yesu Bwana wetu, aliyezunguka katika miji na vijiji akifundisha, akiponya waliokuwa hawawezi na kuihubiri habari njema ya Ufalme wa Mungu, utakuwa chachu na nguvu ya padre wa leo.(Lk. 9:35)
Kwake Filipo, nguvu ya Roho ilimwezesha kumwendea towashi. Je, Padre huyu leo atapata wapi nguvu ya kumudu magumu na changamoto za kichungaji?
Mtumishi wa Mungu, Papa Johane Paulo wa pili, anatoa sululu kwa swala hili. Alipoadhimisha jubileo ya miaka 50 katika huduma ya kipadre mwaka 1996, Papa aliwaasa mapadre akisema: (the Eucharist is the heart of every priestly life) Ekaristi Takatifu ni moyo wa maisha ya kila padre, hivyo aliwaomba na kuwasihi mapadre wote wajipatanishe na fumbo la Ekaristi kama njia pekee ya kuchota neema na nguvu za kudumu kiaminifu katika maisha yao ya wakfu.
Akitoa ushuhuda wa maisha yake, Papa alisema: katika miaka yote hii hamsini, aliianza siku kwa adhimisho la Ekaristi. Imempasa pia padre wa leo atambue kila mara kuwa, Ekaristi ni fumbo na kifungo muhimu kinachomfungamanisha yeye na Kristu Mkombozi.
“Right from my ordination, I have let the Lord lead me along the ways he set before me day after day”, Papa alieleza. (Rejea: ‘L’Osservatore Romano No. 45-6 Novemba 1996, uk.7). Kwa mtazamo huu, Papa anasistiza kuwa padre wa leo haishi kwa ajili yake mwenyewe bali kwa ajili ya kanisa na kwa kuwatakatifuza watu wa Mungu. Nguvu za kufanya haya atazipata tu kutoka kwa Moyo wa Yesu katika Ekaristi Takatifu. Sawa na towashi aliyemwacha Roho amwongoze kule apendako, vivyo na padre wa leo ampe Mungu nafasi ya kukamilisha matakwa yake.
Mtakatifu Johane Maria Vianey, kioo cha ufanisi
Baba Vianney alizaliwa huko Ufaransa mwaka 1859, alikuwa mtu mwema sana kwa watu na alimpenda Mungu upeo. Alipewa upadre mwaka 1891 na akawa paroko katika kijiji cha Ars huko Ufaransa. Aliuelewa upadre kama kuishi na kutenda katika nafsi na nyayo za Kristo, na kumshiriki Bwana wa Ekaristi katika upendo, msamaha na ukweli katika jumuiya ya wafuasi na ulimwengu kwa ujumla. Mt Vianney alikuwa na uhusiano wa ndani na Kristo, hivyo aliweza kuishi si kwa ajili yake bali kwa ajili ya Kristo na watu wake. Kwa mfano bora wa maisha yake aliweza kuwa ‘sakramenti’ kwa waamini wake. Daima aliamini kuwa upadre si kwa ajili yake binafsi. Ari hii ilimwezesha kujenga kanisa lenye Ekaristi na sakramenti nyingine, hasa ya upatanisho.
Vianney aliamini kuwa huduma ya kipadre ni muhimu kwa ajili ya Kanisa na ulimwengu kwa ujumla, lakini uaminifu kwa Kristo na utakatifu wa maisha, viwe ni changamoto kwa mapadre wanapotekeleza wajibu wao, kuendelea kushikamana na Kristo- Kuhani mkuu, ili kujenga na kuimarisha ufalme wake hapa duniani, na mapadre waendelee kuwa wajumbe wa matumaini,upatanisho na amani.
Padre wa zama zetu hizi, anaalikwa kujifunza toka kwa Vianney utayari wa kuwahudumia waamini wake bila kujibakiza kwa mfano wa mchungaji mwema.(Yon. 10:11) Kizazi cha leo kinaona zaidi ya kusikia, basi padre wa leo anaalikwa kuwa mfano hai na wakuigwa sawa na Vianney aliyewafundisha wanaparokia wake kwa maisha bora ya ushuhuda.hatima ya yote, padre wa zama zetu asielemewe na uzee bali na kazi ya kuwavutia na kuwaongoza watu kwa Kristo.
Hitimisho
Padre wa leo anazo kazi na changamoto nyingi katika utume, lakini afahamu kuwa hayuko peke yake katika kutimiza majukumu hayo mazito (Mt. 28:20). Sambamba na hili, Baba Mtakatifu Benedikto wa XVI alipofungua mwaka wa padre Juni 19, 2009, aliwaalika mapadre wenzake kujitoa bila ya kujibakiza kama walivyofanya watakatifu Yohane Maria Vianney na Paulo mtume wa mataifa katika kuhubiri neno la Mungu. Padre anapaswa kuwamegea waamini mkate wa uzima kama kielelezo cha upendo, kuwaondolea watu wake dhambi pamoja na kuwaongoza kwa niaba ya Yesu Kristo mwenyewe kumwelekea Mungu Baba. Kwa namna hii, padre ataweza kushiriki fumbo la mpango wa Mungu katika maisha.
Padre wa leo anazo kazi na changamoto nyingi katika utume, lakini afahamu kuwa hayuko peke yake katika kutimiza majukumu hayo mazito (Mt. 28:20). Sambamba na hili, Baba Mtakatifu Benedikto wa XVI alipofungua mwaka wa padre Juni 19, 2009, aliwaalika mapadre wenzake kujitoa bila ya kujibakiza kama walivyofanya watakatifu Yohane Maria Vianney na Paulo mtume wa mataifa katika kuhubiri neno la Mungu. Padre anapaswa kuwamegea waamini mkate wa uzima kama kielelezo cha upendo, kuwaondolea watu wake dhambi pamoja na kuwaongoza kwa niaba ya Yesu Kristo mwenyewe kumwelekea Mungu Baba. Kwa namna hii, padre ataweza kushiriki fumbo la mpango wa Mungu katika maisha.
Kanuni ya 529 katika sheria za kanisa, inamtaka padre atie juhudi kuwafahamu vema waamini wake kwa kuzitembelea familia zao, akishiriki matatizo yao, furaha na kuwatuliza katika Bwana. Kwa hiyo, ili Padre wa leo awe chachu na mfano bora na hai miongoni mwa waamini, anaalikwa kufahamu kuwa amepewa daraja awe nuru na kwa ajili ya kuliongoza taifa la Mungu kwenye chemchemi hai za sala, Neno la Mungu, liturjia, maisha ya kimungu ya imani bora, matumaini thabiti na mapendo.
9. EIROGO LIBAYO?
Bya. Frt. Florence Kamugisha
Theol. III: Kipalapala
Omukaire omoi akangambira akagambo ati “Omwana anaba engaro zikera teiteite, niwe ashobora kushuntama aha kihuro ky’abagurusi.” Kunaba okwa ngeri egi kiba kigiro ky’obwetohya. Entabaza emanya bike; okubaza kugiramu obwetohya; okwikiriza okwo otalikumanya aka anga kalinya. Kandi taliho muntu amanya buli kantu, ebindi tubimanya omu kubaza n’okweyambisa obumanyi bw’abandi, abalikushobokerwa kutushaga. Abagurusi bamanya ebintu bingi muno, enshonga batangainwe bingi muno, ebyorobire n’ebigumire; bashabukire ebirengeso bya buli ngeri kwema omu buto kugoba omu bugurusi bwabo.
Ti limoi ti kabili, tuhulira abantu nibagamba ebikweteho amarogo anga oburogi. Nangu omu byaro mbali bangi tulikutabuka efumoro ezo nizikanyamu. Kyonkai bake muno abashobokerwa oburogo kiki, bake muno abo wakubaza bakakitoitora. Ntamanye shana abarogo bonene bakutujuna kukishoborora; kyonkai nabo tibegamba! Nangu talio agonza kuhulira nibamugambaho burogo! Aho rwona oburogo buba kuhemu.
Omu kuhumura kwange omu kigo kya Katoma, nkaikara n’omugurusi omoi, Ta Alfred Rwezahura, anga nk’okwo wenene ayeyeta ati “ka Fredi”. Rundi shana okuba muraimurai kunshaga! Bati “emanzi tiraiya.”* Orwo natekereize mubaza ekigambo eki, nti “Eirogo libayo?” Ebyo yangambiire ninyija kubiandika okwo yakabigambire, mara ka yamazire yakwata orupapuro yabimpandikira. Kityo ti byange, bya wenene.
“Inya, eorogo libayo. Eirogo lili habili:
1. Haliyo eirogo elyomunwa
2. Haliyo eirogo el’okuha omuntu ebihagaile
Eirogo el’omunwa
Ni kuta omuntu omu kahangahango k’obushai, kumunobesa abe nangu n’okumumaraho ebye atamanyire.
Eirogo el’okuha omuntu ebihagaile
Eli nilyo ly’okuhindura omuntu amagezi otashube kugagalura mwiteeka. Ondijo akatuta amatama wakumanya akarwara amashuyu.
Kityo abemire batyo, emibazi balaliire nirai: Ey’omulabumbe, Omuzikura bafu, Omuragira nyina, Bateekaine, Kibwa mpondera, Tanaka nyoko ogonze nye, Omwitira kimoi, Kiisho leeba nye n’Omwemera nyanga.
Nangu, aliyo n’bijwajwa by’embwa, hamoi n’amaizi g’omufu, ago balikuha omuntu akajiko ka maksolfu, anga amaizi ago abandi nibagata omu marwa ago tulikunywa. Abanywa amarwa kaziro, tulamanya, orundi wakushanga twaganyoile omu maksolfu egyo.
Haliyo na Sila ngambe anga Silikwa omwawe, Makulata na Bundama n’endijo eyo balikweta ngu y’abaharazi abolekana enjuuro.
* Ta. Alfredi mutahi wange muno, kyonkai kisaine kuba Tat’enkuru. Kityo tusilibyangana. Otaija okambonamu kamosho omu makune, cheke! Omugurusi ogu nimukunira muno, mara nawe nakimanya.
Manti si ebyo byona itima. Eitima lyaki? Eitima nilyo erogo lyonene. Mbwenu nu oleke kugilira abandi eitima. Oleke kuchubira oruzaro lw’omuntu. Oijuke ayalumutungire niwe yalukwimire, anga okalweima omu busiyani:
a. Omu by’okulya ebidonge eby’okutanga oruzaaro hamoi n’okwechumita esindaano.
b. Okagonza eby’okwiyamu enda (abandi obuhwa nshoni, nibakweta ngu kutelemsha einjini anga kushesha eoili anga kuflashi). Oku tikwo kushweka amazi kwita obutuzi? Nibashereka amazima ago balikumanya amwoyo nigabanena. Nobona nibamanya okwo okwiyamu enda kuli kwita omuntu, mara taina kyo ashobize!
c. Anga okagonza ebyokujwara obupiira kutanga enda.
Ebyo byona by’okwita oruzaaro, by’obwita muntu, nangu by’okweita iwe wenene. Aho oba oli Balwegilira (orwango) anga Balyegilira (eirogo). K’olisigara oli muhuru bushai Ruhanga alikubaza.
Kandi otasindira itunga anga emilembe mirungi ya mutahi wawe. Aho orwo mutahi wawe anga owawe abona enaku iwe oshemelerwaki?
Nawe abandi bambi, ti itima, ti irogo, shana burofu. Tukusiime tuti okakorage!!!? Okwo nikwo kugonza mutahi wawe okwo olikwegonza? Webaze, oyeshubeho.”
Aho ka yamazire abimpereza ati “Kabigamba ka Fredi.” Inye tinayongeireho kantu, enshonga byonene nibyeshoborora nibishuba nibihana. Ebindi bisikiire, kyonkai kisaine kubimanya. Rundi wakushanga nitubitanganwa omu burora bwa buli kiro. Nindenga titurogirwe, kyonkai twebaze nka naichwe twina orwo tulikukora eby’eirogo, tweshubeho.
10. TWEIJUKYEHO EBY’OMUGENZI FR. SADOTI RWEYEMAMU
Bya. Frt. Valence Rwehabura
Philosop. II: Kibosho
Orundi, mara emirundi nyingi, kiguma muno kubona omugasho anga enshonga y’ebyo twinabyo anga abo twinabo, kushagaho nangu kabashangwa bali batani baitu; tubagahisa elyatani! Kyonkai akanya kakahika, baturugaho. Aho mpaho ebyo bakoraga biburwa ababuhya, n’obwambi bwabo tusigalira kubwegomba. Nirwo ohulira bati, “Kuba nanka yaba aliho”, “Ebi byamanywaga nanka”, “Tukyabikolerw’ohai?”, kabali bahigi bati, “nkyalagiza n’ohai?”, abanywanyi bati, “nkyatebya n’ohai?”, kandi abanywi bati, “tukyagajungirw’ohai?” n’ebindi bingi.
Mbwenu nanye nigo gangwireho orwo babikire ngu Fr. Sadoti yafa! Bwangubwangu nkalenga kwebazaho eby’omukuru ogu orwo yabaile akyali oluguru. Aho ndenga kwijuka emigani mingi muno eyo yagambaga, kyonkai kazilo wakushanga ntakimanya na gumoi. Kanateire oku n’oku, nyijuka okwo yaandikire obutabo bw’Oruhaya bungi. Mazima nakushasire kushagaho kanakubaire ntaina na kamoi. Kyonkai n’orwo bagira bati ayagumirwe tayoloberwa, nkanga nashayamu. Omunketo yange akaba halimu “Emigenzo Y’abahaya A’beirai”. Omukatabo aka halimu bingi eby’omugenzi yaboine byakutugasha n’orwo yakuba atakiliho: nka “Emigingirika y’obushwere, Emigenzo y’okuzara abarongo, Okuragura engisha, Okuteeka enshoga, …” Aho mpaho katushondeho ako tulamira, tweijukyeho:
“EMBANDWA N’ABAKRISTU:
1. Inywe Abashomi abaitwa engendo,
Mukanaga ebyanyu nk’abalaru,
Tugamba kubandwa timwabandwa,
Naho okukira rwona mushomayoki?
2. Tukurata Omukama Omutonzi waitu,
Ayatonzire ebi byona eby’omunsi,
Akatuha iwe nanye obulora bwaitu,
Twakutangwaki kukurata buli kiro?
3. Omutonzi ogwo ayatonzire ebyo,
Akabaha emiku y’okutafakara,
Emiku ikumi yona nimugimanya,
Abandi omuli inywe nibankurata!
4. Abo mperwa yabo nigwo muliro,
Ogwo Mukama waitu nigwo ahanga,
Abo otabaleeba okize omwoyo,
Ogwo mushango gwabo nibeteeza.
5. Nkanye embandwa Rwakakunguba,
Omwange hona eba kikaare,
Ebintu oku n’oku nibyeleeta,
Empiya oku n’oku nizeleeta,
Nsigeho ebi byona ntungweki?
6. Iwe oli mulenga noyelemba,
Ogonza eitunga litaikareho,
Orufu kir’eki karwakwija,
Mporora tata oligenda naki?
7. He he he,
Mwakora tata mulanganyira,
Ayalarukire ni inye byantaha,
Okugonza eitunga kukanyebesa,
Nkeebwa omyoyo gwange nk’omularu,
Ebyo nkora nindemba,
Kanshome tata nkize omyoyo.
8. Ho ho ho,
Nyegera tata tushanduke,
Entama eyabuzire yaboneka,
Esilingi eyabuzire yazooka,
Tushabe owa Mungu atwongereho,
Tushabe owa Mungu atwombekere,
Kaina munywanyi wako.”
Na mbwenu obukwata habili titukabwihyukireho. Abandi omu bakristu nibakurata embandwa, kandi abali bangi kushaga nitugonza muno eitunga ly’ensi egi kukira ebikwete aha myoyo yaitu!
Mpahonu tweteer’oluguru, tuleke kweyebwa, tukwate emihano y’abakristu barungi. Aho nirwo tulagira ebyera by’amazima, tukatem’ensheko “Ho ho ho” etainamu bugobya. Tunyegerekwo omu ruganda rw’abakristu, entama eyabuzire eboneke, n’esilingi eyabuzire ezooke.
Tushabe owa Mungu atwongereho; atwombekere. N’agaitu tuteho, tweyememu nk’eibara ly’omugenzi Rweyemamu, tukange ebigumire. Emitima tute hamoi, tuleke kukwata oku n’oku; tuchulere nk’eibara ly’omwaka ogu 2010.
Omugenzi Fr. Sadoti Rweyemamu ahabukirw’omushana ogutalibundwa, ahumure agir’emirembe. Amina.
11. BAWA NA BUHAYA FURAHIA
Na Frt. Deodatus Katunzi
Theol.II: Kipalapala
1. Nashika yangu kalamu, za moyo toa salamu,
Tumaini la kudumu, Kristu Yesu twafahamu,
Kwa Bwana yapo matamu, njo sije kosa utamu,
Wana BAWA furahia, Buhaya ‘mebakirikiwa.
2. BAWA mmoja ania, fikisha kote salamu,
Apiga bawa kwa nia, wa mbali pate fahamu,
Mbawa mbili kulilia, safari ‘fike patamu,
Wana BAWA furahia, Buhaya ‘mebakirikiwa.
3. Ze’ Mungu nyingi baraka, BAWA imeshuhudia,
Bayana sasa naweka, machache kukutajia,
Mungu kwetu kila mwaka, mapadre ‘metujalia
Buhaya yafurahia, tunu ajabu ya pendo.
4. Buhaya nchi ya heri, na Mungu ‘mebarikiwa,
Mangapi ebu fikiri, daima kwake ‘mekuwa,
Kingi chakula nakiri, walo ‘bize’ wamepewa,
Buhaya ‘tajengwa vema, sisi tukiwa wamoja.
5. ‘Ba Askofu Kilaini, shangwe kwa BAWA akawa,
Bahaya wote kirini, raha kwetu imekuwa,
Nasema kwa umakini, Bwana kwetu amekuwa,
Wana BAWA furahia, hii tunu ku ya pendo.
6. Askofu Rugambwa pia, furaha tena akawa,
BAWA inashangilia, Balozi Papa ‘mekuwa,
Wa kwanza Mtanzania, heshima hii kupewa,
Wana BAWA furahia, Bawa limeinuliwa.
7. Baba Askofu Nestori, pongezi kwako twatoa,
Mkono wako wa heri, BAWA imeshuhudia,
Tunaona ni fahari, kwa Mungu twakuombea,
Wana BAWA furahia, Babetu mwenye upendo.
9. Ne’ma bado twalilia, Mungu atulinde vema,
Kwa Buhaya palilia, miito mingi nasema,
‘Sije siku tukalia, watu ‘kikosa huduma,
Shime shime wana BAWA, Bwana tuzidi kumwomba.
10. Ndege huyu kwa hakika, mbawa mbili ni lazima,
Ye juu awezefika, bila ya kukwamakwama,
Nia tuweke haraka, BAWA ‘sije ikazama,
Wana BAWA furahia, umoja tuudumishe.
11. BAWA BAWA BAWA BAWA, lazima idumu BAWA
Mtu ‘sije kata BAWA, madhara mengi yakawa,
Ndege gani bila BAWA, angani vema akawa?
BAWA tudumishe BAWA, mapadre kwa malabee.
12. Kalamu ona yagoma, nahisi wino ‘mekwisha,
Japo machache ‘mesema, nia wewe fikirisha,
Nini mi na ‘we tasema , BAWA mbele ifikisha,
Wana BAWA furahia, Buhaya ‘mebakirikiwa.
RAMBIRAMBI
Wana-BAWA tunatoa salamu za rambirambi kwa Baba Askofu, Mapadre, ndugu, jamaa na waamini wote wa Jimbo la Bukoba kutokana na kifo cha Padre Sadoth Rweyemamu. Tunamwombea apate rehema kwa Mungu, apumzike kwa amani.
Hayati Pd. Sadoth Rweyemamu
Pia tunawapa pole Askofu, mapadre na mafrateri wanaBAWA wote waliofikwa na misiba ya Wazazi, ndugu, jamaa na marafiki. Mwenyezi Mungu mwenye huruma, awaangazie mwanga wa milele marehemu wote wapumzike kwa amani. Amina.
PRIEST’S DILEMMA
If a priest preaches over 10 minutes, he is longwinded
If his sermon is too short, he did not prepare
If the parish funds are high, he is a businessman
If he mentions money, he is money mad
If he visits his parishioners, he is nosey
If he does not, he is being snobbish
If he has fairs and bazaars he is bleeding the people
If he doesn’t, there isn’t any life in the parish,
If he takes time in confession to help and advise sinners, he takes too long
If he does not, he does not care,
If he celebrates liturgy in a quiet voice, he is a bore
If he puts feelings into it , he is an actor
If he starts Mass on time, his watch is fast
If he starts late, he is holding up the people
If he tries to lead the people in music, he is showing off
If he does not, he does not care what Mass is like
If he decorates the Church, he is wasting money
If he does not, he is letting it run down
If he is young, he is not experienced
If he is old, he ought to retire
But if he dies, there may be no one to replace him
